نیشابوری محمود بن ابوالحسن

[ویکی نور] محمود بن ابی الحسن بن حسین نیشابوری ملقب به ابوالقاسم و بیان الحق. دانشمندی مفسر،فقیه و لغوی، از دانشمندان قرن ششم هجری نیشابور،شهری که اندیشمندان زیادی را در خود پرورانده، که حاکم ابوعبدالله محمد بن عبداللّه تاریخ علمای آن دیار را در هشت مجلد ضخیم نگاشته است.
از محل و تاریخ تولد وی اطلاعی در دست نیست همچنانکه از استادان،شاگردان و چگونگی نشو و نمای علمی و سفرهای او اخبار زیادی به دست نیامده است.دارای دو فرزند به نامهای قاسم و محمد بود، محمد بعد از وی مسند تدریس در مدرسۀ معینیه دمشق را که پدرش، اواخر عمر در آن تدریس می نمود، بعهده گرفت.در نیشابور مدتی مسند قضاوت را به عهده داشت.از نیشابور به خنجه و از آنجا به دمشق مهاجرت کرده است.
با توجه به اینکه در سال 553 هجری در شهر خنجد کتاب «ایجاز البیان» را به اتمام رسانده است، وفات وی بعد از این تاریخ در دمشق، بوده است.
بیان الحق نیشابوری از دانشمندان پر تألیف به حساب می آمده است.تألیفاتی که وی به آنها تصریح داشته یا به وی نسبت داده اند عبارتند از:1-ایجاز البیان عن معانی القرآن(اثر مورد بحث) 2-وضع البرهان فی مشکلات القرآن(به سال 1410 ه‍ 1990 م در بیروت به چاپ رسیده است).3-جمل الغرائب (در غریب حدیث و مشکل آن در 14 باب)4-خلق الانسان(دربارۀ خلقیات انسان)5-التذکرة و التبصرة (در مشتقات فقهی و شامل 1000 نکته)6-الاسئله الرائعه و الأجوبة الصادعة(در تفسیر)7-غرر الأقاویل فی معانی التنزیل 8-شوارد الشواهد و قلائد القصائد(شامل مباحث تفسیری، امهات آداب، اشعار و علوم دیگر) 9-باهر البرهان فی معانی مشکلات القرآن 10-قطع الریاض فی بدع الاعتراض 11-شرح الابیات الوارده فی کتاب وضع البرهان 12-ملتقی الطرق الی مجامع نکاتها و منابع کلماتها (در مختلف فقه)13-کتاب در اصول فقه 14-الغلالة فی مسألة الیمین...15-الموجز فی الناسخ و المنسوخ.
إیجاز البیان عن معانی القرآن
وضح البرهان فی مشکلات القرآن