دودوَک[ ۱] یا نیستاگموس ( به انگلیسی: Nystagmus ) یا مردمک جنبان، حرکات منظم و نوسانی و مکرر چشم ممکن است در اثر اخلال یک یا چند منطقه بینایی که به طور غیرارادی رخ می دهد و به صورت فیزیولوژیک یا پاتولوژیک می تواند رخ دهد را گویند. حرکات غیرارادی و ضرب آهنگی و سریع چشم ها بر اثر دودوک ممکن است افقی یا عمودی یا چرخشی یا ترکیبی از آن ها باشد. گاه بررسی دودوک در مواردی مانند تشخیص علت سرگیجه یا محل ضایعه مغزی مفید است. دودوک ممکن است باعث مشکلات بینایی شود.
دودوک را به دو روش دسته بندی می نمایند:
اول: بر اساس جهت دودوک که می تواند عرضی، عمودی، چرخشی یا آونگی باشد. دودوک های آونگی از لحاظ سرعت و ارتفاع یکسان هستند بنابراین، جزء کند و تند ندارند؛ ولی دودوک های ضربانی که به طور شایعتر دیده می شوند دارای دو حرکت کند و تند هستند. پس علاوه بر دسته بندی فوق، دودوک ها را می توان به دو نوع کلی آونگی و ضربانی تقسیم نمود.
دوم: بر اساس عاملی که باعث بروز دودوک می شود که بر این اساس دو دسته دودوک به وجود می آید:
• دودوک فیزیولوژیک: می توان این نوع دودوک را با تحریکات خاصی ایجاد نمود که نمونه آن در تست اپتوکینتیک است و نمونه عملی آن فردی است که در قطار نشسته است و حرکات آرام چشم او اشیاء را دنبال کرده و سپس با یک حرکت تند، چشم به وضعیت اولیه برمی گردد. در این تست، واکنش فوق را در آزمایشگاه به وجود می آورند؛ یعنی معادل تست اپتوکینتیک، فرد نشسته در قطار است.
• دودوک پاتولوژیک: به دلیل اختلالات دستگاه تعادلی لابیرنتی ( محیطی ) یا دستگاه تعادلی مرکزی ( دستگاه عصبی مرکزی ) ، به وجود می آیند. مصرف الکل، برخی داروها مانند باربیتوراتها و استیل سالیسیلیک اسید ( آسپرین ) ، آسیب به رگ های مغزی و مشکلات مادرزادی ( مانند آلبینیسم ) از علل این نوع دودوک هستند.
علاوه بر دودوک، حرکات دیگری نیز در چشم وجود دارند که عبارتند از:
• حرکات ارادی سریع: حرکاتی با سرعت تند که باعث جابجایی سریع کره چشم می شوند. نمونه آن موقعی است که در یک اتاق تاریک، به طور نامنظم و مکرر و در جهات مختلف چراغی روشن شود. حرکات سریع چشم در راستای دیدن چراغ ( به عبارت دیگر آوردن تصویر نور بر روی جسم زرد شبکیه ) حرکات ارادی سریع ( به انگلیسی: saccadic ) هستند که با تأخیری کوتاه نسبت به محرک وارده، چشم را به طرف محرک، حرکت می دهند.
• حرکات تعقیبی: برخلاف مورد فوق، حرکات تعقیبی نرم ( به انگلیسی: smooth pursuit ) حرکاتی ظریف هستند که در راستای حفظ تصویر یک شیء متحرک بر روی شبکیه انجام می شوند. نمونه آن در موقعی است که خودرویی در مسیر دید ما از چپ به راست در حال حرکت است. چشم در تعقیب این شیء ( و بالطبع جهت بهتر دیدن آن ) بایستی تصویر را بر روی جسم زرد شبکیه نگه دارد. از این رو حرکاتی ظریف در راستای حرکت شیء مورد نظر رخ می دهد که به آن ها تعقیب گویند. در واقع حرکات تعقیبی در تعقیب اشیا در چشم ایجاد می شود.
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفدودوک را به دو روش دسته بندی می نمایند:
اول: بر اساس جهت دودوک که می تواند عرضی، عمودی، چرخشی یا آونگی باشد. دودوک های آونگی از لحاظ سرعت و ارتفاع یکسان هستند بنابراین، جزء کند و تند ندارند؛ ولی دودوک های ضربانی که به طور شایعتر دیده می شوند دارای دو حرکت کند و تند هستند. پس علاوه بر دسته بندی فوق، دودوک ها را می توان به دو نوع کلی آونگی و ضربانی تقسیم نمود.
دوم: بر اساس عاملی که باعث بروز دودوک می شود که بر این اساس دو دسته دودوک به وجود می آید:
• دودوک فیزیولوژیک: می توان این نوع دودوک را با تحریکات خاصی ایجاد نمود که نمونه آن در تست اپتوکینتیک است و نمونه عملی آن فردی است که در قطار نشسته است و حرکات آرام چشم او اشیاء را دنبال کرده و سپس با یک حرکت تند، چشم به وضعیت اولیه برمی گردد. در این تست، واکنش فوق را در آزمایشگاه به وجود می آورند؛ یعنی معادل تست اپتوکینتیک، فرد نشسته در قطار است.
• دودوک پاتولوژیک: به دلیل اختلالات دستگاه تعادلی لابیرنتی ( محیطی ) یا دستگاه تعادلی مرکزی ( دستگاه عصبی مرکزی ) ، به وجود می آیند. مصرف الکل، برخی داروها مانند باربیتوراتها و استیل سالیسیلیک اسید ( آسپرین ) ، آسیب به رگ های مغزی و مشکلات مادرزادی ( مانند آلبینیسم ) از علل این نوع دودوک هستند.
علاوه بر دودوک، حرکات دیگری نیز در چشم وجود دارند که عبارتند از:
• حرکات ارادی سریع: حرکاتی با سرعت تند که باعث جابجایی سریع کره چشم می شوند. نمونه آن موقعی است که در یک اتاق تاریک، به طور نامنظم و مکرر و در جهات مختلف چراغی روشن شود. حرکات سریع چشم در راستای دیدن چراغ ( به عبارت دیگر آوردن تصویر نور بر روی جسم زرد شبکیه ) حرکات ارادی سریع ( به انگلیسی: saccadic ) هستند که با تأخیری کوتاه نسبت به محرک وارده، چشم را به طرف محرک، حرکت می دهند.
• حرکات تعقیبی: برخلاف مورد فوق، حرکات تعقیبی نرم ( به انگلیسی: smooth pursuit ) حرکاتی ظریف هستند که در راستای حفظ تصویر یک شیء متحرک بر روی شبکیه انجام می شوند. نمونه آن در موقعی است که خودرویی در مسیر دید ما از چپ به راست در حال حرکت است. چشم در تعقیب این شیء ( و بالطبع جهت بهتر دیدن آن ) بایستی تصویر را بر روی جسم زرد شبکیه نگه دارد. از این رو حرکاتی ظریف در راستای حرکت شیء مورد نظر رخ می دهد که به آن ها تعقیب گویند. در واقع حرکات تعقیبی در تعقیب اشیا در چشم ایجاد می شود.
wiki: نیستاگموس