نگاه به شرق یک راهبرد در سیاست خارجی ایران است که از آغاز ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد در سال ۱۳۸۴ مطرح شد. بر اساس این سیاست، ایران باید برای ارتقای جایگاه بین المللی خود بر اهرم ایجاد رابطه مناسب با کشورهای مشرق زمین بیشتر تکیه داشته باشد. البته پیرامون این که چه کشورهایی در زمره اهداف سیاست نگاه به شرق قرار می گیرند، و این که از چه دیدگاهی باید به این سیاست نگاه کرد اتفاق نظری میان صاحب نظران نیست و حداقل ۳ دیدگاه مختلف وجود دارد.
... [مشاهده متن کامل]
این سیاست در چارچوب نظری سازه انگاری قرار می گیرد.
در مورد مفهوم سیاست نگاه به شرق، سه حالت را می توان در نظر گرفت: توسعه روابط با شرق و محدود کردن روابط با غرب، تعادل متقارن در روابط با شرق و غرب، تعادل نامتقارن در روابط با شرق و غرب با در اولویت قرار دادن شرق. به نظر می رسد سیاست نگاه به شرق به مورد سوم نزدیکتر است. زیرا سیاست نگاه به شرق مبتنی بر پرهیز از یک جانبه گرایی در مورد غرب در سیاست خارجی و نگاه جامع به سیاست خارجی برای استفاده از فرصتها و ایجاد آنها است. بنابراین، معنای آن با تعریف اول متفاوت است و در عین حال، تفاوت های ظریفی با تعریف دوم دارد؛ زیرا سیاست نگاه به شرق مبتنی بر تلاش برای برقراری ارتباط همزمان با شرق و غرب و اولویت دادن به شرق به دلایل ژئوپلیتیک، فرهنگی، اقتصادی و حتی سیاسی است. بنابراین، این رویکرد به معنای رد کردن و بی تفاوتی نسبت به غرب نیست. در واقع، تأکید بر شرق در اینجا نفی غرب نیست. در این رابطه، باید گفت که سیاست نگاه به شرق یک استراتژی واقع بینانه است و بیش از هر چیز، به دنبال استفاده از فرصتهای ارتباطی با کشورهای مختلف است. در همین رابطه، علی اکبر ولایتی، در توصیف سیاست نگاه به شرق می گوید: «هر جا که منافع، خواسته ها و استراتژی ما بهتر و بیشتر برآورده شود، طبیعی است که اولویت را به آنجا بدهیم. »
در شرایطی که نه واقعیت روشنی به نام «بلوک شرق» وجود دارد و نه دیگر ادعاهای ایدئولوژیک شرق معتبر هستند، سیاست نگاه به شرق به معنای دنبال کردن شرق و پیروی محض از کشورهای شرقی نیست، آن هم آن طور که در زمان جنگ سرد تصور می شد. بنابراین، شاخصه های سیاست نگاه به شرق را می توان به شرح ذیل ذکر کرد:
... [مشاهده متن کامل]
این سیاست در چارچوب نظری سازه انگاری قرار می گیرد.
در مورد مفهوم سیاست نگاه به شرق، سه حالت را می توان در نظر گرفت: توسعه روابط با شرق و محدود کردن روابط با غرب، تعادل متقارن در روابط با شرق و غرب، تعادل نامتقارن در روابط با شرق و غرب با در اولویت قرار دادن شرق. به نظر می رسد سیاست نگاه به شرق به مورد سوم نزدیکتر است. زیرا سیاست نگاه به شرق مبتنی بر پرهیز از یک جانبه گرایی در مورد غرب در سیاست خارجی و نگاه جامع به سیاست خارجی برای استفاده از فرصتها و ایجاد آنها است. بنابراین، معنای آن با تعریف اول متفاوت است و در عین حال، تفاوت های ظریفی با تعریف دوم دارد؛ زیرا سیاست نگاه به شرق مبتنی بر تلاش برای برقراری ارتباط همزمان با شرق و غرب و اولویت دادن به شرق به دلایل ژئوپلیتیک، فرهنگی، اقتصادی و حتی سیاسی است. بنابراین، این رویکرد به معنای رد کردن و بی تفاوتی نسبت به غرب نیست. در واقع، تأکید بر شرق در اینجا نفی غرب نیست. در این رابطه، باید گفت که سیاست نگاه به شرق یک استراتژی واقع بینانه است و بیش از هر چیز، به دنبال استفاده از فرصتهای ارتباطی با کشورهای مختلف است. در همین رابطه، علی اکبر ولایتی، در توصیف سیاست نگاه به شرق می گوید: «هر جا که منافع، خواسته ها و استراتژی ما بهتر و بیشتر برآورده شود، طبیعی است که اولویت را به آنجا بدهیم. »
در شرایطی که نه واقعیت روشنی به نام «بلوک شرق» وجود دارد و نه دیگر ادعاهای ایدئولوژیک شرق معتبر هستند، سیاست نگاه به شرق به معنای دنبال کردن شرق و پیروی محض از کشورهای شرقی نیست، آن هم آن طور که در زمان جنگ سرد تصور می شد. بنابراین، شاخصه های سیاست نگاه به شرق را می توان به شرح ذیل ذکر کرد:
