نگارستان عجائب و غرائب

[ویکی نور] نگارستان عجائب و غرائب، اثر پیشاوری، نوشته ای است پیرامون برخی از امور عجیب و شگفت انگیز که به زبان فارسی قدیم و بین سال‏های 1131 تا 1165ق، تألیف شده‏ است.
نام اصلی کتاب مشخص نیست، ولی آقای طباطبایی در مقدمه کتاب، به قرینه وضع تدوین و ترکیب مطالب، نام «نگارستان عجائب و غرائب» را بر آن نهاده است. همچنین، نام نویسنده آن نیز شناخته نیست، ولی به قرینه برخی حکایات و مشاهدات که مؤلف در اثنای کتاب یاد می کند، از مردم شهر پیشاور است که در روزگار تألیف این اثر، در مرز ایران و هند واقع و ضمیمه ممالک محروسه ایران در دوران نادرشاه افشار بوده و اکنون از شهرهای غربی کشور پاکستان شده است. آقای حاجی محمد رمضانی، مصحح کتاب بوده و توانسته است از تنها متن نارسایی که از این اثر وجود داشته، در حد امکان، متن بالنسبه قابل ملاحظه ای از کار درآورد که بسیار بهتر، درست تر و رساتر از نسخه اصل می باشد.
این کتاب، مانند ده ها اثر مربوط به وصف عجایب و غرایب، شامل مطالبی است که خوانندگان را در مواردی به مزید معرفت و دانش آشنا می سازد؛ همان طور که مشتمل بر موضوعاتی دور از قبول عقل و منطق نیز می باشد.
کتاب با مقدمه آقای محمد محیط طباطبایی در بیان نکاتی پیرامون مطالب آغاز شده است. مؤلف، کتاب را به ترتیب نگارستان و نگارخانه یا مرقع تصاویر، به چند گرده تقسیم کرده است که گرده اول و دوم آن در این نسخه وجود ندارد و تنها گرده سوم است که مشتمل بر دوازده تصویر بوده و تصویر دوازدهم آن، خود به یازده رنگ قسمت می شود و ممکن است اصل کتاب، به همین گرده سوم پایان یافته باشد.
وی در اثنای کتاب خود، نام کتاب های معروف و غیر معروف و مؤلفین مختلفی را یاد می کند (مجموعا نام 67 کتاب در این اثر آمده است)، ولی معلوم نیست که تا چه اندازه در نقل این مطالب امانت به خرج داده و دقت ورزیده است، بلکه احتمال می رود غرابت کار نقل روایت مؤلف، خود کمتر از غرابت مطالب تألیف او نباشد.
از سیاق مطالب و مقایسه آنچه از غرایب نوشته شده با آنچه در این دفتر نمی توان یافت، استنباط می شود که نویسنده در گرده اول، از غرایب جزایر و براری، اقوام، خواب ها، زندگانی اشخاص و فرج بعد از شدت و نظایر آن ها سخن گفته باشد.