نوسنگی

نمای اتاق ساخته شده در دوران نوسنگی (Neolithic)
آخرین دوره از «عصر سنگ». مشخصۀ دورۀ نوسنگی ظاهرشدن جماعت های کشاورز اسکان یافته ای بود که جانوران اهلی را نگهداری می کردند و علاوه بر سفالگری، ابزارهای سنگی پیشرفته و ظریف می ساختند. دورۀ نوسنگی در نقاط مختلف جهان در زمان های متفاوتی آغاز شد و پایان یافت. برای نمونه، نخستین جماعت های نوسنگی در حدود ۹هزار سال پیش در خاورمیانه ظاهر شدند و پس از آن ها جماعت های مشابهی در مصر، هند و چین شکل گرفتند. در اروپا، کشاورزی در حدود ۶۵۰۰پ م در منطقۀ بالکان و دریای اژه آغاز شد و در حدود ۱۰۰۰پ م در شمال و شرق این قاره گسترش یافت. با شروع «عصر مفرغ»، یعنی زمانی که انسان ها کار با فلز را شروع کردند، دورۀ نوسنگی پایان یافت. بقای برخی از فرهنگ های عصر سنگ تا قرن ۲۰، به خصوص در مناطق دورافتادۀ گینۀ نو، باقی بود. عصر سنگ را به دوره های پارینه سنگی، میان سنگی و نوسنگی تقسیم کرده اند. در دورۀ اول، ابزارها را صرفاً با ضربه زدن و خردکردن سنگ ها شکل می دادند، اما در دورۀ آخر، ابزارهای سنگی را تراش و صیقل دادند. مردمان دورۀ نوسنگی، برخلاف تصور عمومی، پیشرفته و فهمیده بودند و این امر را از بنا های یادبود عظیم خرسنگی که بر پا کرده اند، مانند استونهنج در انگلستان، کارناک در فرانسه و گانتیا در گوتسو، می توان تشخیص داد. در مالت، یک معبد سنگی بزرگ زیرزمینی با نام هیپوگیوم کشف شد که در نوع خود بی نظیر است و به این دوره تعلق دارد. مردمان دورۀ نوسنگی از طرف قارۀ اروپا و در طول جادۀ ساحلی اقیانوس به سمت بریتانیا حرکت کردند و در آن جا مهاجرنشین هایی تشکیل دادند. آن ها تمدن پیشرفته ای بر پایۀ کشاورزی و دامداری پدید آوردند. تجارت پررونق سنگ چخماق و تبرهای سنگی، مثلاً از لانگدیل در کامبریا، نیز برقرار بود. بریتون های دورۀ نوسنگی تعداد زیادی بنای سنگی، از جمله استونهنج، بر پا کردند و اردوگاه های خاکی با راه هایی ساختند که در آن ها خندق ایجاد کرده بودند، مثل قلعۀ میدن در دورسِت. در جنوب غربی چند مسیر چوبی در طول سامرست لِوِلز دیده می شوند که به حدود ۴۰۰۰پ م می رسند و نشان می دهند که شبکۀ پیشرفته ای از ارتباطات وجود داشته است. برخی از مردم سفالینه های خانگی می ساختند که شکل آن ها را از ظروف چرمی و پوستی الهام می گرفتند. گوسفند، گاو، بز و خوک را نیز اهلی می کردند. عصر نوسنگی در فلات ایران در حدود ۸۰۰۰پ م آغاز شد و در حدود ۵۰۰۰ تا ۴۵۰۰پ م با پیدایش فلزکاری و آغاز عصر مس ـ سنگ به پایان رسید. در عصر نوسنگی جوامع انسانی ساکن در فلات ایران، ابزارهای سنگی کوچک تر و ظریف تر می ساختند و نیز اولین گام ها را برای کشاورزی و دامداری و سفالگری برمی داشتند؛ اولین روستاهایکوچک پدیدار می شدند. در عصر نوسنگی، انسان هنوز با فن فلزکاری آشنا نبود.