نوروز در ایران باستان به پیشینه، مراسم و رویدادهای مربوط به نوروز در ایران باستان می پردازد. قدمت نوروز و وجود این جشن به زمان های پیش از شکل گیری ایران و قبل از دوره مادها و هخامنشیان برمی گردد، ولی نام آن در اوستا نیست. از سه هزار سال پیش از میلاد، در آسیای میانه و آسیای غربی دو عید، رواج داشته است، عید آفرینش در اوایل پاییز و عید رستاخیزی که در آغاز بهار، برگزار می شده است. بعدها دو عید پاییزی و بهاری به یک عید تبدیل گردیده و سر بهار جشن گرفته می شده است.
... [مشاهده متن کامل]
در ایران آیین مرگ و رستاخیز سیاوش «ایزد شهید شوندهٔ گیاهی ایران» با نوروز پیوند خورده است؛ به این ترتیب که چند روز پیش از عید، به سوگ سیاوش می نشستند و با فرارسیدن نوروز، به جشن و شادی دست می زدند؛ چنان که گویا سیاوش، زنده شده باشد. آریایی ها که وارد منطقه شدند بن مایه هایی مانند فروهرها و بازگشت ارواح را با خود آورده و به تدریج آیین خود را با باورهای قبلی رایج در منطقه ادغام نمودند. از جمشید پادشاه مشهور پیشدادی به عنوان بنیان گذار این جشن یاد گردیده است. از پژوهش هایی که در تطبیق نوروز ایرانی و نوروز قبطی ( نوروز مصری ) و تأثیر و تأثر آن دو، به عمل آمده، بر می آید که نوروز ایرانی در زمان داریوش بزرگ و توسط او در مصر رایج گردید. دربارهٔ نوروز و سنت های وابسته بدان تا چند دهه قبل منابعی قدیمتر از ایام ساسانیان که به دست نویسندگان مسلمان نوشته شده بود، وجود نداشت. اما با کشف بایگانی های دولتی اشکانیان در تاجیکستان معلوم گردید که نوروز در دوران شاهنشاهی اشکانیان و ایامی قدیمتر از دو هزار سال پیش در آغاز بهاران بوده است.
در تمام دوران ساسانی نوروز جشن ملی همهٔ ایرانیان به شمار می رفته است. به همین جهت حتی مردمی که پیرو آئین زرتشت نبوده اند اما در حوزهٔ حکمرانی ایران زندگی می کردند، نیز در آن شرکت داشتند. شواهدی وجود دارد که در دوران ساسانی سال های کبیسه رعایت نمی شده است. روز برگزاری مراسم نوروز در هر دوره ۴ ساله، یک روز از موعد اصلی خود عقب می ماند و در نتیجه زمان نوروز در این دوران همواره ثابت نبوده و در فصل های گوناگون سال جاری بوده است. پنج روز نخست فروردین جشنی همگانی بین عموم مردم بود از اینرو آن را نوروز عامه نامیده اند. روز ششم فروردین که جشن نوروز به گونهٔ درباری برگزار می شده است نوروز بزرگ نام داشته است. مجموعهٔ رسم های جشن بهاری نوروز با جشن سوری و آتش افروزی آغاز می شد و پس از برگزاری مراسم سال نو، در روز سیزده فروردین پایان می یافته است. شرح آیین نوروز و تشریفات وابسته به آن به تفصیل در تاریخ نگاری دوران اولیه اسلام آمده است، که قدیمی ترین سند در این دوره به جاحظ دانشمند سدهٔ سوم هجری تعلق دارد.
... [مشاهده متن کامل]
در ایران آیین مرگ و رستاخیز سیاوش «ایزد شهید شوندهٔ گیاهی ایران» با نوروز پیوند خورده است؛ به این ترتیب که چند روز پیش از عید، به سوگ سیاوش می نشستند و با فرارسیدن نوروز، به جشن و شادی دست می زدند؛ چنان که گویا سیاوش، زنده شده باشد. آریایی ها که وارد منطقه شدند بن مایه هایی مانند فروهرها و بازگشت ارواح را با خود آورده و به تدریج آیین خود را با باورهای قبلی رایج در منطقه ادغام نمودند. از جمشید پادشاه مشهور پیشدادی به عنوان بنیان گذار این جشن یاد گردیده است. از پژوهش هایی که در تطبیق نوروز ایرانی و نوروز قبطی ( نوروز مصری ) و تأثیر و تأثر آن دو، به عمل آمده، بر می آید که نوروز ایرانی در زمان داریوش بزرگ و توسط او در مصر رایج گردید. دربارهٔ نوروز و سنت های وابسته بدان تا چند دهه قبل منابعی قدیمتر از ایام ساسانیان که به دست نویسندگان مسلمان نوشته شده بود، وجود نداشت. اما با کشف بایگانی های دولتی اشکانیان در تاجیکستان معلوم گردید که نوروز در دوران شاهنشاهی اشکانیان و ایامی قدیمتر از دو هزار سال پیش در آغاز بهاران بوده است.
در تمام دوران ساسانی نوروز جشن ملی همهٔ ایرانیان به شمار می رفته است. به همین جهت حتی مردمی که پیرو آئین زرتشت نبوده اند اما در حوزهٔ حکمرانی ایران زندگی می کردند، نیز در آن شرکت داشتند. شواهدی وجود دارد که در دوران ساسانی سال های کبیسه رعایت نمی شده است. روز برگزاری مراسم نوروز در هر دوره ۴ ساله، یک روز از موعد اصلی خود عقب می ماند و در نتیجه زمان نوروز در این دوران همواره ثابت نبوده و در فصل های گوناگون سال جاری بوده است. پنج روز نخست فروردین جشنی همگانی بین عموم مردم بود از اینرو آن را نوروز عامه نامیده اند. روز ششم فروردین که جشن نوروز به گونهٔ درباری برگزار می شده است نوروز بزرگ نام داشته است. مجموعهٔ رسم های جشن بهاری نوروز با جشن سوری و آتش افروزی آغاز می شد و پس از برگزاری مراسم سال نو، در روز سیزده فروردین پایان می یافته است. شرح آیین نوروز و تشریفات وابسته به آن به تفصیل در تاریخ نگاری دوران اولیه اسلام آمده است، که قدیمی ترین سند در این دوره به جاحظ دانشمند سدهٔ سوم هجری تعلق دارد.
