نوربخشیه
فرهنگ فارسی
دانشنامه آزاد فارسی
نوربخشیّه
از فرقه های منشعب از سلسلۀ معروفیه منسوب به سیدعلاءالدین محمد معروف به نوربخش. این فرقه و نیز فرقۀ ذهبیه درحقیقت دو انشعاب از سلسلۀ کبرویه اند. در تواریخ تصّوف آورده اند که چون خواجه اسحاق خُتّلانی، خلافت خود را به سیّد نوربخش وانهاد، و میرشهاب الدّین عبدالله بُرزش آبادی مشهدی، دوست دیگر و نزدیک ختلانی، این خلافت را نپذیرفت، عملاً کبرویان به دو طایفه تقسیم شدند: طایفه ای که قطبیّت نوربخش را پذیرفتند و از این رو، خود را نوربخشیّه خواندند، و طایفه ای که با سرسپردن به مشهدی، فرقۀ ذهبیّۀ اغتشاشیه را پدید آوردند. به هر روی، کرسی نامۀ مشایخ این سلسله چنین است: ۱. سیّدمحمّد نوربخش؛ ۲. اسحاق ختلانی؛ ۳. میر سیّدعلی همدانی؛ ۴. محمود مزدقانی؛ ۵. علاءالدوله سمنانی؛ ۶. عبدالرحمن اسفراینی؛ ۷. احمدجورفانی؛ ۸. علی لالا؛ ۹. نجم الدین کبری؛ ۱۰. عماربن یاسر بدلیسی؛ ۱۱. ابوالنجیب سهروردی؛ ۱۲. احمد غزالی؛ ۱۳. ابوبکر نسّاج؛ ۱۴. ابوالقاسم گرکانی؛ ۱۵. ابوعثمان مغربی؛ ۱۶. ابوعلی کاتب؛ ۱۷. ابوعلی رودباری؛ ۱۸. جنید بغدادی؛ ۱۹. سرّی سقطی؛ ۲۰. معروف کرخی. شیخ محمّد لاهیجی، صاحب مفاتیح الاعجاز و خلیفۀ بلافصل سیدنوربخش، از معروف ترین مشایخ این سلسله است. در بعضی کرسی نامه ها، شیخ بهایی و فیض کاشانی را دو تن از سه خلیفۀ شیخ محمّد مؤمن سدیری، از مشایخ این سلسله، دانسته اند، امّا این مطلب از نظر زمانی صحیح نمی نماید. همزمان با روی کار آمدن صفویه، شاه سید قاسم فیض بخش ( ـ۹۱۷ق)، نوۀ سید محمد نوربخش، آشکارا گرایش خود را به مذهب تشیع اعلام داشت و فرقۀ نوربخشیه رونق فراوان یافت. این فرقه در گسترش تشیع در هندوستان و منطقۀ کشمیر نقش مهمی داشته است. این طریقت در اواخر حکومت صفویه تحت فشار قرار گرفت و از رونق آن کاسته شد و هیچ گاه نتوانست شکوفایی اوایل صفویه را بازیابد.
از فرقه های منشعب از سلسلۀ معروفیه منسوب به سیدعلاءالدین محمد معروف به نوربخش. این فرقه و نیز فرقۀ ذهبیه درحقیقت دو انشعاب از سلسلۀ کبرویه اند. در تواریخ تصّوف آورده اند که چون خواجه اسحاق خُتّلانی، خلافت خود را به سیّد نوربخش وانهاد، و میرشهاب الدّین عبدالله بُرزش آبادی مشهدی، دوست دیگر و نزدیک ختلانی، این خلافت را نپذیرفت، عملاً کبرویان به دو طایفه تقسیم شدند: طایفه ای که قطبیّت نوربخش را پذیرفتند و از این رو، خود را نوربخشیّه خواندند، و طایفه ای که با سرسپردن به مشهدی، فرقۀ ذهبیّۀ اغتشاشیه را پدید آوردند. به هر روی، کرسی نامۀ مشایخ این سلسله چنین است: ۱. سیّدمحمّد نوربخش؛ ۲. اسحاق ختلانی؛ ۳. میر سیّدعلی همدانی؛ ۴. محمود مزدقانی؛ ۵. علاءالدوله سمنانی؛ ۶. عبدالرحمن اسفراینی؛ ۷. احمدجورفانی؛ ۸. علی لالا؛ ۹. نجم الدین کبری؛ ۱۰. عماربن یاسر بدلیسی؛ ۱۱. ابوالنجیب سهروردی؛ ۱۲. احمد غزالی؛ ۱۳. ابوبکر نسّاج؛ ۱۴. ابوالقاسم گرکانی؛ ۱۵. ابوعثمان مغربی؛ ۱۶. ابوعلی کاتب؛ ۱۷. ابوعلی رودباری؛ ۱۸. جنید بغدادی؛ ۱۹. سرّی سقطی؛ ۲۰. معروف کرخی. شیخ محمّد لاهیجی، صاحب مفاتیح الاعجاز و خلیفۀ بلافصل سیدنوربخش، از معروف ترین مشایخ این سلسله است. در بعضی کرسی نامه ها، شیخ بهایی و فیض کاشانی را دو تن از سه خلیفۀ شیخ محمّد مؤمن سدیری، از مشایخ این سلسله، دانسته اند، امّا این مطلب از نظر زمانی صحیح نمی نماید. همزمان با روی کار آمدن صفویه، شاه سید قاسم فیض بخش ( ـ۹۱۷ق)، نوۀ سید محمد نوربخش، آشکارا گرایش خود را به مذهب تشیع اعلام داشت و فرقۀ نوربخشیه رونق فراوان یافت. این فرقه در گسترش تشیع در هندوستان و منطقۀ کشمیر نقش مهمی داشته است. این طریقت در اواخر حکومت صفویه تحت فشار قرار گرفت و از رونق آن کاسته شد و هیچ گاه نتوانست شکوفایی اوایل صفویه را بازیابد.
wikijoo: نوربخشیه
پیشنهاد کاربران
سلسله یا نهضت شیعی نوربخشیه یکی از دو شعبه منشعب شده سلسله کبرویه می باشد. سلسله نوربخشیه به طرفداران سیدمحمدتقی نوربخش گفته می شود. سلسله کبرویه در دوره حکومت تیموریان توسط سید محمد قاینی معروف به سید محمد نوربخش خراسانی موجودیت یافت.
... [مشاهده متن کامل]
نوربخشیه همانند حروفیه یک گرایش انقلابی را با شعار مهدویت در افق سیاسی تیموریان نمایان کرد. این نهضت توسط عده ای از کبرویهُ خراسان و علیه سلطان وقت شاهرخ گوکانی تیموری شکل گرفت. در طی این قیام سید محمد نوربخش ادعای مهدویت کرد، اما توسط نیروهای شاهرخ شاه سرکوب شدند. خواجه اسحاق ختلانی نیز در قیام وقت شرکت کرده، ولی پس از شکست، محبوس میشود و به امر شاهرخ در ۸۲۶ به قتل می رسید.
سیدمحمد نوربخش و جانشینانش که در نشر مذهب شیعه در قرن نهم و بعد از آن سهم بسیار داشتند، مقدّم بر صفویه در فکر و تأسیس حکومت صوفی شیعی بودند.
از جمله سلسله هایی که نسبت اصلی خود را به نوربخشیه می رسانند، سلسله اویسی است.
در میان بزرگان نوربخشیه باید از صوفی و فقیه بزرگ شیعی ایرانی، سیدحیدر آملی ( متوفی پس از ۷۸۲ ) ، نام برد که بصراحت اتحاد تصوف و تشیع را مطرح کرده است. او در اکثر آثار خویش، خصوصاً در جامع الاسرار، با مخاطب قرار دادن شیعه رسمی ( شیعه ظاهری ) و صوفیه ثابت می کند که شیعه و صوفیه حقه مرجع و مأخذ واحدی دارند. یکی از دیگر بزرگان نوربخشیه حاج عبدالوهاب نایینی می باشد که مزارش در باغ مصلای نائیین که به دستور شاه قاجاریه ساخته شده می باشد. او پدر بزرگ حاجی پیرزاده نائینی که یکی از دیگر عارفان روشنفکر نوربخشیه و از جهانگردان و رجال دوران قاجاریه بود می باشد.
... [مشاهده متن کامل]
نوربخشیه همانند حروفیه یک گرایش انقلابی را با شعار مهدویت در افق سیاسی تیموریان نمایان کرد. این نهضت توسط عده ای از کبرویهُ خراسان و علیه سلطان وقت شاهرخ گوکانی تیموری شکل گرفت. در طی این قیام سید محمد نوربخش ادعای مهدویت کرد، اما توسط نیروهای شاهرخ شاه سرکوب شدند. خواجه اسحاق ختلانی نیز در قیام وقت شرکت کرده، ولی پس از شکست، محبوس میشود و به امر شاهرخ در ۸۲۶ به قتل می رسید.
سیدمحمد نوربخش و جانشینانش که در نشر مذهب شیعه در قرن نهم و بعد از آن سهم بسیار داشتند، مقدّم بر صفویه در فکر و تأسیس حکومت صوفی شیعی بودند.
از جمله سلسله هایی که نسبت اصلی خود را به نوربخشیه می رسانند، سلسله اویسی است.
در میان بزرگان نوربخشیه باید از صوفی و فقیه بزرگ شیعی ایرانی، سیدحیدر آملی ( متوفی پس از ۷۸۲ ) ، نام برد که بصراحت اتحاد تصوف و تشیع را مطرح کرده است. او در اکثر آثار خویش، خصوصاً در جامع الاسرار، با مخاطب قرار دادن شیعه رسمی ( شیعه ظاهری ) و صوفیه ثابت می کند که شیعه و صوفیه حقه مرجع و مأخذ واحدی دارند. یکی از دیگر بزرگان نوربخشیه حاج عبدالوهاب نایینی می باشد که مزارش در باغ مصلای نائیین که به دستور شاه قاجاریه ساخته شده می باشد. او پدر بزرگ حاجی پیرزاده نائینی که یکی از دیگر عارفان روشنفکر نوربخشیه و از جهانگردان و رجال دوران قاجاریه بود می باشد.
