نوربخشیه

نوربخشیّه
از فرقه های منشعب از سلسلۀ معروفیه منسوب به سیدعلاءالدین محمد معروف به نوربخش. این فرقه و نیز فرقۀ ذهبیه درحقیقت دو انشعاب از سلسلۀ کبرویه اند. در تواریخ تصّوف آورده اند که چون خواجه اسحاق خُتّلانی، خلافت خود را به سیّد نوربخش وانهاد، و میرشهاب الدّین عبدالله بُرزش آبادی مشهدی، دوست دیگر و نزدیک ختلانی، این خلافت را نپذیرفت، عملاً کبرویان به دو طایفه تقسیم شدند: طایفه ای که قطبیّت نوربخش را پذیرفتند و از این رو، خود را نوربخشیّه خواندند، و طایفه ای که با سرسپردن به مشهدی، فرقۀ ذهبیّۀ اغتشاشیه را پدید آوردند. به هر روی، کرسی نامۀ مشایخ این سلسله چنین است: ۱. سیّدمحمّد نوربخش؛ ۲. اسحاق ختلانی؛ ۳. میر سیّدعلی همدانی؛ ۴. محمود مزدقانی؛ ۵. علاءالدوله سمنانی؛ ۶. عبدالرحمن اسفراینی؛ ۷. احمدجورفانی؛ ۸. علی لالا؛ ۹. نجم الدین کبری؛ ۱۰. عماربن یاسر بدلیسی؛ ۱۱. ابوالنجیب سهروردی؛ ۱۲. احمد غزالی؛ ۱۳. ابوبکر نسّاج؛ ۱۴. ابوالقاسم گرکانی؛ ۱۵. ابوعثمان مغربی؛ ۱۶. ابوعلی کاتب؛ ۱۷. ابوعلی رودباری؛ ۱۸. جنید بغدادی؛ ۱۹. سرّی سقطی؛ ۲۰. معروف کرخی. شیخ محمّد لاهیجی، صاحب مفاتیح الاعجاز و خلیفۀ بلافصل سیدنوربخش، از معروف ترین مشایخ این سلسله است. در بعضی کرسی نامه ها، شیخ بهایی و فیض کاشانی را دو تن از سه خلیفۀ شیخ محمّد مؤمن سدیری، از مشایخ این سلسله، دانسته اند، امّا این مطلب از نظر زمانی صحیح نمی نماید. همزمان با روی کار آمدن صفویه، شاه سید قاسم فیض بخش ( ـ۹۱۷ق)، نوۀ سید محمد نوربخش، آشکارا گرایش خود را به مذهب تشیع اعلام داشت و فرقۀ نوربخشیه رونق فراوان یافت. این فرقه در گسترش تشیع در هندوستان و منطقۀ کشمیر نقش مهمی داشته است. این طریقت در اواخر حکومت صفویه تحت فشار قرار گرفت و از رونق آن کاسته شد و هیچ گاه نتوانست شکوفایی اوایل صفویه را بازیابد.