نهضت تنباکو

[ویکی شیعه] نَهْضَت تنْباکو، عنوانِ جنبش سراسری مردم ایران به رهبری علمای دینی برای مخالفت با قرارداد واگذاری امتیاز انحصار بازرگانی توتون و تنباکو به یک شرکت انگلیسی توسط ناصرالدین شاه قاجار است.
سرانجام این امتیاز در پی فتوای تاریخی میرزای شیرازی فسخ شد.
در سدۀ ۱۳ق/۱۹م، ایران صحنۀ رقابت های سیاسی و اقتصادی میان دو دولت روسیه تزاری و بریتانیا بود. هر یک از دو دولت نیرومند می کوشیدند با گرفتن امتیازها و انحصارهای گوناگون، نفوذ خود را در ایران گسترش دهند. از جملۀ این امتیازات، انحصار بازرگانی توتون و تنباکو بود که به عرصه ای برای ابراز نارضایی عمومی از دستگاه حکومت، و مخالفت اصولی علمای دینی با نفوذ بیگانگان تبدیل شد. کشت توتون و تنباکو و استعمال دخانیات در ایران از دوران شاه عباس صفوی آغاز شد و کم کم به حدی رواج یافت که در زمان قاجار کالایی پرمصرف محسوب می شد. آنتوان کتابچی و محمدحسن خان اعتمادالسلطنه اولین کسانی بودند که برای ایجاد محل درآمدی جدید برای دولت به فکر استفاده از انحصار دخانیات افتادند.