نهشت

نِهِشت (Deposit)
نِهِشت
انباشت طبیعی کانی ها یا سنگ های به جا مانده از جریان آب، یخچال های طبیعی، یا باد. نهشته های آبرفتی را رودخانه ها و نهرها تشکیل می دهند. آب جاری ذرات معلق ماسه، رس یا لای را حمل می کند و این ذرات رفته رفته در کف یا کناره های رودخانه، به ویژه در نقاطی که رودخانه عریض می شود و سرعت جریان کاهش می یابد، ته نشین می شوند. دلتای رود نهشتۀ آبرفتی است. وقتی جریان های خروشان کوهستانی به کف دره ای تخت می رسند، تغییر ناگهانی شیب و کاهش سرعت جریان غالباً سبب نهشت پنجۀ آبرفتی یا مخروط افکنه می شود که شکل دیگری از نهشتۀ آبرفتی است. جریان آب ذرات ریز و درشت، و سنگین و سبک را از هم جدا می کند و در نتیجه، شن و ریگ در نقاط بالادست، ماسۀ سبک در پایین دست، و ذرات ریز لای پایین تر از آن ته نشین می شوند. در اقیانوس ها و دریاچه ها و نقاط دیگر نیز بر اثر ته نشین شدن ماسه، لای، و مواد دیگر نهشته تشکیل می شود. سنگ های رسوبی در پی تحکیم همین نهشته ها پدید می آیند. رسوب گذاری شیمیایی از آب سبب تشکیل نمک گچ و سنگ آهک می شود. استالاکتیت ها و استالاگمیت ها از این نوع نهشته ها به شمار می روند. مواد معدنی حل شده در آب های زیرزمینی معمولاً در شکاف سنگ ها ته نشین می شوند و رگه های کانی را تشکیل می دهند. یخچال های طبیعی عصرهای یخبندان کبیر و نیز یخچال های جدید انواع گوناگونی از نهشته را پدید می آورند. یخ نهشته از موادی تشکیل می شود که یخچال آن ها را جذب کرده، همراه برده، و سپس ته نشین کرده است. این نوع نهشته معمولاً حاوی سنگ هایی با اندازه های متفاوت، از رس تا گرداله سنگ، است. یخ نهشته دانه بندی نشده است، اما موادی که از رودهای تشکیل شده بر اثر ذوب یخ ته نشین می شوند، مانند نهشته های آبرفتی، دانه بندی شده اند. یخرفت انتهایی پشته ای از یخ نهشته است که در انتهای یخچال ته نشین می شود. پشتۀ یخ رفتی پشته ای از ماسه و شن است که از جریان حاصل از ذوب یخ ته نشین می شوند. متداول ترین نوع نهشتۀ بادی تلماسه است که در کویرها، ساحل اقیانوس ها، و دریاچه ها یافت می شود. تلماسه در نتیجۀ انباشت ماسه در اطراف مانعی در برابر باد تشکیل می شود. هنگامی که ماسۀ همراه باد در پشت چنین مانعی انباشته می شود، سرعت باد بیشتر کاهش می یابد و تلماسه به رشد خود ادامه می دهد. ارتفاع تلماسه ها در بعضی نقاط به ۲۰۰ متر می رسد. وقتی باد مواد ریزتر از ماسه را با خود حمل می کند نهشته ای حاصل می شود که بادرُفت نام دارد. در قاره های اروپا و امریکا، لایه های ضخیم بادرُفت یافت می شود و ضخامت نهشته های بادُرفتی آسیا به چند صد متر می رسد. این نهشته ها بعضی از حاصل خیزترین خاک های کشاورزی جهان را تشکیل می دهند.