نمودار ایشیکاوا

نمودار ایشیکاوا ( انگلیسی: Ishikawa diagram‎ ) به سبب شکل آن که شبیه به استخوان ماهی است، به نام نمودار استخوان ماهی ( انگلیسی: Fishbone diagram‎ ) و به سبب نوع آنالیز آن، به نام نمودار علت و معلول ( انگلیسی: Cause and Effect diagram‎ ) نیز شناخته می شود. این نمودار یکی از هفت ابزار کنترل کیفیت است و نشان دهنده علت های مختلف به وجود آمدن یک رویداد می باشد که در سال ۱۹۶۸ توسط کائورو ایشیکاوا به وجود آمد. [ ۱]
این نمودار نشان می دهد که چگونه عوامل مختلفی ممکن است با مشکلات یا اثرات بالقوه مرتبط شوند. در ادامه با پرسیدن «چرا» یا «چگونه» در امتداد یکی از خطوط، می توان دلیل اصلی احتمالی آن را کشف کرد. دیاگرام های ایشیکاوا یا همان علل و معلولی، همچنین در آنالیز ریسک نیز استفاده می شوند. [ ۲]
نقص یا مشکل به عنوان سر ماهی و در سمت راست نمودار نشان داده می شود و علل آن به عنوان استخوان ماهی به سمت چپ توسعه داده می شوند. به منظور رسیدن به سطوح جزئیات مورد نظر، دنده ها به عنوان دلایل اصلی از ستون فقرات منشعب می شوند و با ریزدنده های فرعی که از دنده ها منشعب شده اند، برای به بیان علل ریشه ای تر می پردازیم. [ ۳]
نمودارهای ایشیکاوا در دهه 1960 توسط کائورو ایشیکاوا [ ۴] ، که پیشگام فرآیندهای مدیریت کیفیت در کارخانه های کشتی سازی کاوازاکی بود، رایج شد و در این فرآیند به یکی از بنیان گذاران مدیریت مدرن تبدیل شد.
این مفهوم پایه ای اولین بار در دهه 1920 مورد استفاده قرار گرفت و یکی از هفت ابزار اساسی کنترل کیفیت در نظر گرفته می شود[ ۵] . این نمودار به دلیل شباهت آن به نمای جانبی اسکلت ماهی به عنوان نمودار استخوان ماهی شناخته می شود.
معروف است که مزدا موتورز از نمودار ایشیکاوا در توسعه خودروی اسپرت میاتا ( MX5 ) استفاده کرد. [ ۶]
• ابزار طوفان فکری بسیار بصری که می تواند نمونه های بیشتری از علل ریشه ای را ایجاد کند
• به سرعت تشخیص دهید که آیا علت اصلی چندین بار در یک درخت علّی مشابه یا متفاوت یافت شده است
• به شخص اجازه می دهد همه علل را به طور همزمان ببیند
• تجسم خوب برای ارائه مسائل به ذینفعان
• نقص های پیچیده ممکن است دلایل زیادی داشته باشد که ممکن است از نظر بصری به هم ریخته شود
• روابط متقابل بین علل به راحتی قابل شناسایی نیست [ ۷]