نمودار

نِمودار یا دیاگرام ( به انگلیسی: Diagram ) ، نمایش نمادین دوبعدی هندسی اطلاعات بر پایهٔ برخی فنون تجسمی است. در واقع به نمایش بصری مفاهیم، ایده ها، ساختارها، روابط، داده های آماری و غیره به گونه ای ساده و شکل یافته نمودار می گویند. از نمودارها برای ساده کردن و ملموس کردن موضوعات گوناگون استفاده می شود.
گونه های اساسی نمودار عبارت اند از:
• نمودار میله ای
• نمودار درختی
• گراف ( طرح هندسی )
• ماتریس
• شبکه
• رَوَندنما ( فلوچارت )
• دایره ای
نمونه هایی از نمودارهای ویژه:
• بافت نگار
• دستورنگار ( نوموگرام )
• فرایند
• نمودار هاسه
• نمودار ایشیکاوا
• نمودارهای منطقی یا مفهومی:
• نمودارهای کمی:
• نمودارهای طرح واره ای:

نمودار (graph)
تصویری نشان دهندۀ رابطۀ دو یا چند متغیر ریاضی یا دسته هایی از داده های عددی، از جمله داده های آماری. برای رسم نموداری که رابطۀ دو متغیر را نمایش می دهد، معمولاً دو خط عمود برهم، به نام محور، رسم می کنند که نقطۀ تقاطع آن ها مبدأ نام دارد. با در نظر گرفتن مبدأ به منزلۀ نقطۀ صفر، مقادیر دو متغیر، مثلاً مسافت و زمان برای شیء متحرک، را به صورت نقاطی روی دو محور مشخص می کنند. سپس، برای نمایش هر جفت از مقادیر متناظر با دو متغیر، مثلاً مسافت معین و زمان صرف شده برای آن، عمودهایی بر دو محور رسم می کنند. نقطۀ تقاطع دو عمود نشان دهندۀ آن جفت از مقادیر است. آن گاه، این نقطه ها را با منحنی همواری به هم وصل می کنند تا نمودار به دست آید. معمولاً محور افقی را محورx و محور قائم را محورy می نامند. در این صورت، نمودار در دستگاه مختصات دکارتی رسم شده است. مختصات دکارتی هر نقطه مؤلفه هایی اند که مکان نقطه را برحسب فاصله های عمودی آن از دو یا چند محور یا خط مرجع تعیین می کنند. برای صفحه ای که با دو محور تعریف می شود، مختصات هر نقطه برحسب فواصل عمودی آن از محورy و محورx و به صورت (x,y) بیان می شود. مثلاً نقطه ای مانند p که به فاصلۀ سه واحد از محورy و چهار واحد از محورx قرار دارد، دارای مختصات (۴,۳) است. مختصات دکارتی را می توان به ابعاد بالاتر نیز تعمیم داد. مثلاً در فضای سه بعدی، سه محورx وy وz وجود دارد و مختصات نقاط به صورت سه تایی های (x,y,z) اند. نمودار معادلۀ دومتغیره در صفحه، منحنی ای شامل همۀ نقاطی است که مختصاتشان در آن معادله صدق می کنند و شامل نقطۀ دیگری نیست. خط راست نمودار معادله ای خطی به شکل کلی y=mx+c است کهm شیب خط، وc عرض از مبدأ یا مقدارy در نقطۀ تقاطع خط با محورy در دستگاه مختصات دکارتی است. نمودار معادلۀ دومتغیره در فضا استوانه، و نمودار معادلۀ سه متغیره رویه ای شامل همۀ نقاطی است که مختصاتشان در آن معادله صدق می کنند و شامل نقطۀ دیگری نیست. نمودار تابعf مجموعۀ همۀ نقاطی است که مختصاتشان جفت های مرتب ((f (x و x)اند. گاهی نمودارهای ریاضی در مختصات قطبی رسم می شوند. سراشپون بافت نگار (بافت نما) نوعی نمودار است که در آمار برای نمایش فراوانی یا فراوانی نسبیِ داده ها به کار می رود. برای رسم بافت نگار، پس از رده بندی داده ها، رده ها را روی محور افقی و فراوانی ها را روی محور قائم مشخص می کنند. سپس، مستطیل هایی روی رده ها ساخته می شود که مساحت آن ها، و نه ارتفاع آن ها به صورتی که در نمودار میله ای به کار می روند، متناسب با فراوانی رده هاست. بین مستطیل ها فاصله ای گذاشته نمی شود. نمودار میله ای نوعی دیگر از نمودار است که معمولاً در آمار و برای نمایش فراوانی ها به کار می رود. این نمودار متشکل از تعدادی مستطیل موازی است که ارتفاع آن ها متناسب با فراوانی داده هاست. این نمودار وقتی به کار می رود که داده ها گسسته باشند.