نم سنج

نم سنج ( به انگلیسی: hygrometer ) ، ابزاری برای اندازه گیری محتوای بخار آب موجود در جوّ است.
نموداری که در آن رطوبت نسبی و رطوبت مطلق و نقطهٔ شبنم به روش ترسیمی و با استفاده از قرائت دماسنج تر و خشک به دست می آید نمودار نم سنجی[ ۱] یا نمودار رطوبت سنجی نامیده می شود.
نم سنج انواع گوناگونی دارد؛ ازجمله نم سنج های الکتریکی، پخشی، پیچشی، زغالی، مویی، مکانیکی، شیمیایی، جذبی، جذب تفاضلی، نقطه شبنمی، پوست روده ای، و لیمن - آلفا.
نم سنج جذب تفاضلی نم سنجی طیفی است که در آن حداقل از دو طول موج نزدیک به هم استفاده می شود. نم سنج لیمن ـ آلفا نم سنجی است که با جذب تابش به کمک بخار آب در خط لیمن ـ آلفا، یعنی خط گسیل اتمی هیدروژن در ۱۲۱/۵۶۷ نانومتر، کار می کند.
رطوبت سنج ها در طول تاریخ با شکل های متفاوتی ساخته شده اند. چینی ها برای سنجش رطوبت از زغال چوب قرارگرفته در معرض رطوبت هوا و مقایسهٔ وزن آن با نمونه خشک بهره می گرفتند. یکی از راه های استفاده از این خاصیت ساخت نواری آویزان متصل به زغال چوب و مقایسه تأثیر وزن ناشی از رطوبت بر روی نوار آویزان است. [ ۲]
لئوناردو دا وینچی، دانشمند ایتالیایی، نخستین رطوبت سنج را که شکلی ابتدایی داشت در سدهٔ پانزدهم میلادی ابداع کرد. این مدل با استفاده از علم دوران باستان و تأثیر رطوبت بر وزن اجسام طراحی شده بود. داوینچی با استفاده از دو گلولهٔ پنبه ایِ خشک به وزن مساوی و قرار دادن یکی از پنبه ها در رطوبت و مقایسهٔ وزن دو گلوله در ساختار دیده شدهٔ عکس، میزان رطوبت را اندازه گیری می کرد[ ۳] [ ۲]
فرانچسکو فولی هم در سال ۱۶۶۴ یک رطوبت سنج دیگر ابداع کرد. رابرت هوک، دانشمند سدهٔ هفدهم هم عصر آیزاک نیوتن بود. او توانست تعدادی ابزار هواشناسی نظیر فشارسنج و بادسنج اختراع کند. رطوبت سنج اختراع شدهٔ توسط او نخستین نم سنج مکانیکی محسوب می شود که از غلافک گیاه جو در اندازه گیری استفاده می شود که بر اثر رطوبت هوا حلقه دار و راست می شود. [ ۴]
این رطوبت سنج، که به نام سایکرومتر نیز معروف شده است، دارای دو دماسنج ( thermometer ) جیوه ای است که یکی مرطوب و دیگری خشک است. آب موجود در دماسنج مرطوب تبخیر می شود و گرما را جذب می کند. با این کار، سطح آب ترمومتر پایین می آید؛ سپس، با استفاده از جدول محاسباتی و اندازه گیری مقدار پایین آمدن آب رطوبت نسبی RH اندازه گیری می شود.