نقض سی پی

نقض سی پی ( به انگلیسی: CP violation ) به نقض تقارن سی پی ( تقارن مزدوج بار پاریته ) یا ترکیب تقارن سی ( تقارن بار ) و تقارن پی ( تقارن پاریته ) گفته می شود.
تقارن، حاصل ضرب مقادیر تقارن دو ذره برای بار مزدوج است که ذره را به پادذره تبدیل می کند. در این تقارن، C نماد پیوند بار و P نشانه زوجیت ذره هستند.
در فیزیک کلاسیک تصور می شد عملکرد طبیعت آینه ای است یعنی قوانین حاکم بر ذره ای که به سمت راست حرکت می کند همان قوانین حاکم بر ذره ای است که به سمت چپ حرکت می کند که به آن تقارن پاریته می گویند که تقارنی گسسته است و همین مسئله برای تقارن دیگری به نام مزدوج بار ( یا همنوع بار ) نیز صادق است که برای آن ها عملگرهایی نیز تعریف شد به گونه ای که
که در آن K می تواند هر ذره ای باشد. اما در سال ۱۹۵۶ کشف شد که ذرات حاصل از واپاشی کبالت ۶۰ بیشتر در جهتی ترجیحی ( سمت بالای اسپین هسته ) حرکت می کنند ( و یعنی فرایند واپاشی در جهت آینه ای اتفاق نمی افتد ) در پی آن کشف شد که تمام نوترینوهاچپگرد و پادنوترینوها راستگردند و برای اینکه چنین نقضی اتفاق نیفتد تقارن به گونه دیگری تعریف شد که قوانین حاکم بر ذره ای یکسان است با پادذره ای از همان ذره که پاریته مخالف دارد ولی در سال ۱۹۴۶ کشف شد که در برهمکنش های ضعیف نقض می شود. همچنین هامیلتونی برهمکنش های ضعیف تحت عمل پاریته ناورد نیست.
دو عملگر CP برای یک کائون نتیجه می دهد[ پانویس ۱]
بهنجارش آن نتیجه می دهد:
به شکلی که:
در صورتی که در آزمایش ها این به شکل است:
که در آن ϵ ضریب معیار انحراف طبیعت از ناوردایی CP است که مقدار تجربی آن 2. 3 × 10 − 3 بدست آمده است.
این نقض به دو دسته مستقیم و غیرمستقیم تقسیم می شود.
• در سال ۱۹۸۰ جایزه نوبل فیزیک به کاشفان این پدیده تعلق گرفت.
• در سال ۲۰۰۸ جایزه نوبل فیزیک به مفسران این پدیده تعلق گرفت.
• ولفانگ پائولی با شنیدن این خبر گفت:
خداوند باید یک اشتباه کرده باشد.
گمان می رود عدم تقارن میان ماده و پادماده ( نابرابر بودن مقدار آنها ) به علت نقض سی پی در واپاشی های لپتونی باشد که موجب پایداری جهان کنونی است.