نقض دلیل

[ویکی فقه] نقض دلیل به ناتمام دانستن مقدمه ای از مقدمات یک دلیل اطلاق می شود و در علم اصول فقه کاربرد دارد.
نقض دلیل، به معنای منع مقدمه ای، معین یا نامعین، از مقدمات دلیل است، مثل نقض استدلالی که از جانب مستدل برای اثبات علیت «علت حکم یا وصف جامع» اقامه شده است؛ به این ترتیب که گفته شود:یکی از مقدمات آن اشکال دارد، زیرا در جای دیگری این استدلال جاری است، اما حکم جریان ندارد. برای مثال، «حنفی ها» به صحت روزه کسی که پیش از اذان ظهر نیت روزه کند، حکم می نمایند. این حکم به صحت، به کمک قیاس با صحت روزه کسی که در شب نیت روزه فردا را نموده، به دست می آید. در این قیاس «مسمای روزه» را جامع قرار داده و آن را علت صحت روزه دانسته اند، آن گاه برای اثبات وجود جامع (مسمای روزه) در فرع، این گونه استدلال آورده اند که هر جا امساک از مفطرات، با نیت وجود دارد، مسمای روزه نیز وجود دارد. حال اگر شافعی ها در پاسخ حنفی ها بگویند در فرضی که کسی بعد از اذان ظهر نیت می کند، هم جامع، که امساک به همراه نیت است، وجود دارد (استدلال شما جاری است) و هم مسمای روزه (علت حکم)، پس چرا شما به صحت آن حکم نمی کنید، به این اشکال شافعی ها نقض دلیل گفته می شود.
عناوین مرتبط
نقض اجمالی.نقض تفصیلی.