نقش مساجد در جوامع اسلامی

[ویکی فقه] نقش مساجد در جوامع اسلامی، به اختصار نقش های مختلف مسجد در طول تاریخ را مورد بررسی قرار می دهد.
ابتدای اذان و اقامه تا انجام نماز و سرانجام آن، نشان می دهد که اساس عبادت، به ویژه نماز بر پایه ی جمع و جماعت است و بنده به هنگام راز و نیاز هم باید خود را میان جمع ببیند، بنابراین هر گونه فرد گرایی و مانند آن از نظر قرآن و اسلام مفاهیمی مردود شناخته می شود.
پایگاه قضایی
در زمان رسول اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم)، مسجد نقش عمده ای در امور قضایی داشت و بسیاری از مسائل حقوقی مردم با همت آن حضرت (صلی الله علیه و آله وسلّم) در مسجد رسیدگی می شد. در دوره ی خلفای راشدین این شیوه همچنان معمول بود، چنانکه در گوشه ای از مسجد کوفه، به نام «دکة القضا» حضرت علی (علیه السّلام) برای رسیدگی به کارهای حقوقی و قضایی مردم به محکمه ی قضاوت می نشستند. لذا در سرزمین های اسلامی داوری، مبنایی داشت، و قضات مذهبی عهده دار این مهم بودند و تشکیلات خاص و مکان ممتازی به جز مسجد، برای قضاوت ضرورتی نداشت.در دوره ی خلفای فاطمی، ساختمان ضمیمه ی شمال شرقی مسجد عمر برای سکونت قاضی القضات اختصاص یافت. روز های شنبه و دوشنبه قاضی القضات در ملا عام به قضاوت می پرداخت. در زمان یاقوت نیز قاضی القضات شهر بغداد احکام قضایی اش را در مسجد صادر می کرد. همچنین قاضی شهر دمشق در مسجد اموی رواق مخصوصی برای قضاوت داشت. چنین روشی در بسیاری از شهر های مهم کشور های اسلامی معمول بود.
جایگاه حسبه
همان گونه که مسجد به منزله ی پایگاه قضایی مورد استفاده قرار می گرفت، جایگاه مناسبی برای حسبه ـ از دیدگاه سازمان های اداری جدید بخشی از وظایف شهرداری، شهربانی و دادستانی را در بر می گیرد ـ به شمار می آمد. برای مثال، محتسب در قاهره یک روز در میان و در یکی از دو مسجد جامع آن شهر، برای رسیدگی به امور شهری حضور می یافت.
خانه ی خبر
...