نقش لغت در تفسیر

[ویکی فقه] سومین منبع تفسیر، منابع لغوی است. مقصود از منابع لغوی، هرگونه منبعی است که ما را در فهم معنا و کاربرد واژگان قرآن در زمان نزول یاری دهد. بر این اساس، قرآن مجید، روایات، سخن صحابیان، فرهنگ عامه مردم در دوران نزول، همه از منابع لغوی تفسیر به شمار می آیند به این معنا که با مراجعه به آنها، معانی و کاربردهای واژه های قرآنی در عصر نزول روشن می گردد. شایان ذکر است که از قرآن، روایات و سخن صحابیان، گاه در فهم مقاصد قرآن و گاه در فهم کاربردهای واژگان قرآن، استفاده می کنیم. آنچه در این جا مد نظر است، نوع دوم استفاده است.
در این مبحث به برخی از موارد دستیابی به مفاد واژگان قرآنی اشاره می شود:
← قرآن کریم
از آن جا که هدف از ریشه یابی واژه های قرآن، دست یابی به معانی رایج آن ها در زمان نزول قرآن است، بهترین کتاب هایی که ما را در این هدف کمک می کند، قدیمی ترین آن هاست؛ زیرا مؤلفان آن ها از نظر زمانی نزدیک به عصر نزول اند و واژه ها در آن هنگام کمتر دست خوش تغییر و تحویل شده است؛ ملاک های دیگری که باید در نظر گرفت عبارتند از: مستند سخن گفتن، دقیق معنا کردن، در صدد تمایز معانی حقیقی و مجازی بودن، کامل تر و جامع تر بودن؛ با این همه، تعبد داشتن به سخنان آنان و پذیرش بی چون و چرای آن نارواست؛ زیرا آنان گاهی به فهم خود تکیه داشته و در بررسی موارد کاربرد واژه ها، معنای حقیقی را با مجازی خلط کرده و توجهی به کاربرد قرآنی آن نداشته اند.