[ویکی فقه] تابعین به معنای مصطلح ــ یعنی کلان نسلی پس از کلان نسل صحابه ــ نقش تاریخی پراهمیتی را در تاریخ فرهنگ اسلامی ایفا نموده اند.
فـارغ از آنچه در بارۀ تحولات رخ داده در کاربرد اصطلاح تابعین و فرایند شکل گیری مفهوم آن سخن گفته شد، تابعین به معنای مصطلح ــ یعنی کلان نسلی پس از کلان نسل صحابه ــ نقش تاریخی پراهمیتی را در تاریخ فرهنگ اسلامی ایفا نموده اند. دشوار است بتوان این دو موضوع را از یکدیگر تفکیک کرد که آیا نخست طبقۀ تابعین تقدس یافته، و سپس فضایلی برای آنان مطرح شده است، یا از آن روی که فضایلی برای آنان مسلم بوده، هاله ای از قداست این طبقه را فراگرفته است. به هر روی، این یک واقعیت تاریخی است که این هاله از قداست در طی تاریخ اسلام وجود داشته، و در تأیید آن، آیات قرآنی و احادیث نبوی مورد استناد بوده است.
← تابعین و انتقال میراث پیامبر
تنها توجهی گذرا به برخی اتفاقات عصر تابعین کافی است تا استعداد این دورۀ تاریخی را برای تحولات مهم فرهنگی معلوم کند. از نظر سیاسی، دورۀ حاکمیت شاخۀ سفیانی از بنی امیه ، مقارن با اوایل عصر تابعین است. در ۶۴ق، تابعین دوره ای از هرج و مرج در خلافت را تجربه کردند که با وجود کوتاهی در زمان، دوره ای بسیار اثرگذار در تاریخ فرهنگ اسلامی بود. از ۶۵ق، حاکمیت در شاخۀ مروانی بنی امیه تثبیت شد که تا پایان عصر تابعین ادامه داشت. بیش از ۲۰ سال خلافت عبدالملک بن مروان (۶۵-۸۶ق) و دورۀ کوتاه خلافت عمر بن عبدالعزیز (۹۹-۱۰۱ق)، به سبب تأثیری که در تحولات گوناگون اجتماعی و فرهنگی نهاده اند، حائز اهمیت اند، اما به این ویژگیها باید نکته ای را نیز افزود و آن اینکه، این دو خلیفه خود در شمار تابعین جای گرفته اند. قیامهای متعدد شیعی، خارجی و قیامهایی چون دیر الجماجم ، حره و توابین که نمی توانند در هیچ یک از دو گروه یاد شده طبقه بندی شوند، همۀ تحولات فرهنگی ـ سیاسی عصر تابعین را پیچیده تر ساخته اند.
← گرایش های مذهبی عصر تابعین
ناگفته پیداست که تابعین به عنوان طبقۀ واسطه میان صحابه و طبقۀ اتباع خود، چه نقش پراهمیتی در انتقال سنت نبوی ایفا کرده اند. اِشراف برخی از تابعین به حدیث نبوی به اندازه ای بود که گاه کهتران صحابه را وادار می ساخت تا برخی از احادیث پیامبر- صلی الله علیه وآله وسلم- را که از شخص آن حضرت یا صحابۀ او نشنیده بودند، از تابعین بشنوند. این پدیده ای است نادر که در مواردی رخ داده است؛ از همین رو، در کتب علم الحدیث وقوع آن گوشزد می شده است و گاه کسانی چون خطیب بغدادی دربارۀ موارد آن تک نگاریهایی را پدید آورده اند.
← حفظ حدیث به صورت شفاهی
...
فـارغ از آنچه در بارۀ تحولات رخ داده در کاربرد اصطلاح تابعین و فرایند شکل گیری مفهوم آن سخن گفته شد، تابعین به معنای مصطلح ــ یعنی کلان نسلی پس از کلان نسل صحابه ــ نقش تاریخی پراهمیتی را در تاریخ فرهنگ اسلامی ایفا نموده اند. دشوار است بتوان این دو موضوع را از یکدیگر تفکیک کرد که آیا نخست طبقۀ تابعین تقدس یافته، و سپس فضایلی برای آنان مطرح شده است، یا از آن روی که فضایلی برای آنان مسلم بوده، هاله ای از قداست این طبقه را فراگرفته است. به هر روی، این یک واقعیت تاریخی است که این هاله از قداست در طی تاریخ اسلام وجود داشته، و در تأیید آن، آیات قرآنی و احادیث نبوی مورد استناد بوده است.
← تابعین و انتقال میراث پیامبر
تنها توجهی گذرا به برخی اتفاقات عصر تابعین کافی است تا استعداد این دورۀ تاریخی را برای تحولات مهم فرهنگی معلوم کند. از نظر سیاسی، دورۀ حاکمیت شاخۀ سفیانی از بنی امیه ، مقارن با اوایل عصر تابعین است. در ۶۴ق، تابعین دوره ای از هرج و مرج در خلافت را تجربه کردند که با وجود کوتاهی در زمان، دوره ای بسیار اثرگذار در تاریخ فرهنگ اسلامی بود. از ۶۵ق، حاکمیت در شاخۀ مروانی بنی امیه تثبیت شد که تا پایان عصر تابعین ادامه داشت. بیش از ۲۰ سال خلافت عبدالملک بن مروان (۶۵-۸۶ق) و دورۀ کوتاه خلافت عمر بن عبدالعزیز (۹۹-۱۰۱ق)، به سبب تأثیری که در تحولات گوناگون اجتماعی و فرهنگی نهاده اند، حائز اهمیت اند، اما به این ویژگیها باید نکته ای را نیز افزود و آن اینکه، این دو خلیفه خود در شمار تابعین جای گرفته اند. قیامهای متعدد شیعی، خارجی و قیامهایی چون دیر الجماجم ، حره و توابین که نمی توانند در هیچ یک از دو گروه یاد شده طبقه بندی شوند، همۀ تحولات فرهنگی ـ سیاسی عصر تابعین را پیچیده تر ساخته اند.
← گرایش های مذهبی عصر تابعین
ناگفته پیداست که تابعین به عنوان طبقۀ واسطه میان صحابه و طبقۀ اتباع خود، چه نقش پراهمیتی در انتقال سنت نبوی ایفا کرده اند. اِشراف برخی از تابعین به حدیث نبوی به اندازه ای بود که گاه کهتران صحابه را وادار می ساخت تا برخی از احادیث پیامبر- صلی الله علیه وآله وسلم- را که از شخص آن حضرت یا صحابۀ او نشنیده بودند، از تابعین بشنوند. این پدیده ای است نادر که در مواردی رخ داده است؛ از همین رو، در کتب علم الحدیث وقوع آن گوشزد می شده است و گاه کسانی چون خطیب بغدادی دربارۀ موارد آن تک نگاریهایی را پدید آورده اند.
← حفظ حدیث به صورت شفاهی
...
wikifeqh: نقش_تاریخی_تابعین