نفیس بن عوض

[ویکی نور] «نفیس بن عوض بن نفیس کرمانی» ملقب به برهان الدین، طبیب مشهور کرمانی و نویسنده کتاب های طبی در اواسط قرن نهمق است. از سال ولادت وی و نیز اساتید او آگاهی چندانی نداریم. وی پس از این که در طب به شهرت رسید، به دعوت ولیعهد گورکانی، الغ بیگ، از کرمان به سمرقند رفت و تا پایان عمر الغ بیگ، طبیب دربار وی بود و به اشاره او کتاب «الاسباب و العلامات» از تألیفات محمّد بن علی بن عمر سمرقندی (متوفی 619ق) را شرح نمود و به او هدیه کرد. وی در رمضان سال 853ق، پس از کشته شدن الغ بیگ، به کرمان بازگشت و تا پایان عمر در آنجا به سربرد.
هر چند سخنی از اساتید او در کتب تراجم نیامده، ولی خاندان وی همه از اهل دانش و فضل بوده اند. وی در مقّدمه «شرح الأسباب و العلامات» می گوید: «من در خانواده پزشکان بوده ام و در همان سن جوانی اشتغال به این دانش داشته ام». مؤید این سخن او نسخه هایی است که او گه گاه از پدران خود تجویز می کند. بنابر این او از کسانی است که دانش طب در خاندان آن ها موروثی بوده و بدین سبب علاوه بر دانش نظری طب، از فن عملی و بالینی آن هم بهره فراوانی داشته و با افزودن این تجارب عملی، که اهمیت آن در مکاتب درمانی بر اهل فن پوشیده نیست، بر دانش نظری، توانسته است شاهکاری جاودانه در زمینه پزشکی بنگارد.
1. «شرح الاسباب و العلامات».
2. کتاب دیگر وی شرح نفیسی است که شرحی بر کتاب «الموجز فی القانون» نوشته حکیم ابوالحزم علاءالدین بن نفیس قرشی است. در واقع، وی کتاب قانون ابن سینا را به نام موجز به اختصارآورده و برهان الدین نیز شرح آن را به نام شرح نفیسی در ذیحجه 841ق در سمرقند به پایان رسانده است. از این اثر با نام «معالجات نفسیی» و «شرح نفیسی» نیز یاد می شود.
از میان شروح مختلفی که بر «الموجز» نوشته شده، شاید بتوان بهترین شرح را همین شرح نفیس کرمانی دانست، خصوصاً در قسمت داروشناسی که مطالب او در نوع خود بی نظیر و یا کم نظیر است و گفتار او در این بخش تنها با تحقیقات قرشی در کتاب «الشامل» قابل مقایسه است.
3. «شرح الامراض الجزئیة» که شرح قسمت امراض کتاب «الفصول» بقراط است.