نظیری نیشابوری

لغت نامه دهخدا

نظیری نیشابوری. [ ن َ ری ِ ن َ ] ( اِخ ) محمدحسین نیشابوری ، متخلص به نظیری. از شعرای قرن دهم هجری قمری است ، وی از موطن خویش نیشابور به اگره هندوستان رفت و مورد محبت عبدالرحیم خان خانان سپه سالار واقع شدو به معرفی او به دربار اکبر شاه راه یافت و سفری به مکه و مدینه کرد و راهزنان غارتش کردند، به هند بازآمد و بقیت عمر را در گجرات احمدآباد توطن گزید. و از راه مداحی امیران و شاهزادگان هندی به ثروت و مکنت رسید تا آنجا که یاء تخلص نظیری مشهدی را به ده هزار روپیه خرید، پس از وفات اکبر، جانشینش جهانگیر شاه او را نزد خویش خواند و گرامی داشت ، وی در اواخر عمر ترک دنیا و مداحی شاهان کرد و عزلت گزید و گفت :
چندی به غلطبتکده کردیم حرم را
وقت است که از کعبه برآریم صنم را.
و به تحصیل علوم دینی پرداخت و به سال 1023 هَ. ق. در احمدآباد گجرات درگذشت و در محله تاجپور مدفون گشت. دیوان وی در حدود ده هزار بیت است. وی زرگری می دانسته و به تجارت هم اشتغال داشته و در عین شاعری در عقیدت مذهبی خویش تعصبی داشته است. او راست :
نوازشی ز کرم می کند محبت نیست
توان شناختن از دوستی مدارا را.
ترک شراب و شاهدم بیمار کرده ست ای طبیب
صحت نخواهم یافتن تا نشکنم پرهیز را.
گر روز حشر پرده ز رویش برافکند
ایزد به روی بنده نیارد گناه را.
از کف نمی دهد دل آسان ربوده را
دیدیم زور بازوی ناآزموده را
من در پی رهائی و او درپی فریب
برسر گره زند گره ناگشوده را
نتوان چشید قند مکرر وز آن لبان
بتوان شنود تلخ مکررشنوده را
تا منفعل ز رنجش بیجا نسازمش
می آرم اعتراف گناه نبوده را.
( از حاشیه دکتر سادات ناصری بر آتشکده آذر ج 2 صص 711 - 723 ) ( مجمع الفصحا چ مصفا ج 4 ص 101 ). نیز رجوع به فهرست کتابخانه ٔمدرسه عالی سپه سالار ج 2 ص 690 و شعرالعجم چ تهران ج 3 ص 41 و تذکره حسینی ص 350 و سروآزاد ص 24 و روزروشن ص 708 و شمع انجمن ص 453 و نتایج الافکار ص 713و تذکره میخانه ص 524 شود.

فرهنگ فارسی

محمد حسین نیشابوری متخلص به نظیری از شعرای قرن دهم است وی از موطن خویش نیشابور به اگر. هندوستان رفت و مورد محبت عبدالرحیم خان خانان سپه سالار واقع شد و به معرفی او بدربار اکبر شاه راه یافت و سفری به مکه و مدینه کرد و راهزنان غارتش کردند به هند باز آمد و بقیت عمر را در گجرات احمد آباد توطن گزید ٠ و از راه مداحی امیران و شاهزادگان هندی به ثروت و مکنت رسید تا آنجا که یائ تخلص نظیری مشهدی را به ده هزار روپیه خرید پس از وفات اکبر جانشینش جهانگیر شاه او را نزد خویش خواند و گرامی داشت وی در اواخر عمر ترک دنیا و مداحی شاهان کرد و عزلت گزید ٠

دانشنامه اسلامی

[ویکی اهل البیت] این صفحه مدخلی از اثر آفرینان است
(وف 1023-1021)، شاعر متخلص به نظیری. اصل وی را از جوین می دانند. اهل نیشابور بود. او از ابتدای جوانی به کسب علم و ادب پرداخت و به شاعری روی آورد و زبان عربی را نزد شیخ غوثی مندوی، مؤلف «گلزار ادب» آموخت و حدیث و تفسیر را از مولانا حسین جوهری فراگرفت.
وی به شغل بازرگانی می پرداخت و از همان جوانی به قصد تجارت از خراسان بیرون آمد. در 992 ق به کاشان رفت و در آنجا با بزرگان همچون تقی الدین اوحدی، مولانا حاتم، فهمی و مقصود خرده آشنا شد و در مجالس مشاعره آنها شرکت کرد. به عراق و آذربایجان نیز سفر نمود.
وی سپس به هند رفت و در آگره به خدمت میرزا عبدالرحیم خان، خان خانان (م 1063 ق) پیوست و در ملازمت او قرار گرفت و به مدحش پرداخت. بعد از این تاریخ با معرفی خان خانان به دربار اکبرشاه راه یافت و مداح او شد. در 1001 ق از هند قصیده ای برای صاحب «خلاصة الاشعار» و بعدها دیوان شعر را نیز که مشتمل بر اقسام شعر نزدیک به چهار هزار بیت بود، برای وی فرستاد.
در 1002 ق به مکه معظمه مشرف شد و در بازگشت به احمدآباد گجرات رفت و در آنجا ساکن گردید. وی در زمان سکونت در گجرات به مدح شاهزاده مراد پرداخت. بعد از اکبرشاه به دربار جهانگیرشاه (1037-1014 ق) رفت. نظیری در مدت زندگی خود هیچ گاه از دو پیشه اصلی خود، بازرگانی و مدیحه سرایی فارغ نشد.
او بر مذهب دوازده امامی بود او با ثنایی مشهدی و شکیبی اصفهانی دوستی داشت و با امین احمد رازی معاصر بود و شاعرانی چون ظهوری، ملک قمی و عرفی با وی نزاع داشتند. وی در احمدآباد گجرات درگذشت و در محله ی تاجپوره ی آنجا به خاک سپرده شد. بنا به آورده ی مؤلف «تاریخ ادبیات در ایران» با توجه به ماده تاریخ هایی که در زمینه فوت نظیری گفته شده است، 1021 ق سندیت بیشتری دارد.
برخی از تذکره ها نظیری را با نظیر مشهدی و نظیری، صاحب «بهمن نامه ی آذری» درآمیخته اند. از آثار وی دیوان (شعر) است که خود در 1020 ق به کتابخانه ی خان خانان تقدیم کرده و شامل قصیده، ترکیب بند، غزل، قطعه و رباعی می باشد که مجموع ابیات آن به ده هزار بیت می رسد.
wikiahlb: نظیری_نیشابوری

پیشنهاد کاربران

بپرس