نظریه سه جهان

نظریهٔ سه جهان ( به انگلیسی: The Three Worlds Theory، به چینی ساده: 三个世界的理论، به چینی سنتی: 三個世界的理論، به پین یین: Sān gè Shìjiè de Lǐlùn ) که توسط رهبر کمونیست چین مائو تسه تونگ مطرح شد. این نظریه چنین مفروض می دارد که روابط بین المللی شامل سه جهان سیاسی - اقتصادی می شود: جهان اول شامل ابرقدرت ها، جهان دوم شامل قدرت های کوچکتر و جهان سوم دربردارندهٔ کشورهای استثمارشده. [ ۱]
مائو مشخصاً ایالات متحدهٔ آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی را در گروه نخست قرار داد. در سال ۱۹۷۴ دنگ ژیائوپینگ معاون وقت رهبر چین نظریهٔ سه جهان را برای توجیه همکاری چین با کشورهای غیرکمونیستی در نطقی در سازمان ملل متحد شرح داد. [ ۱]
نظریهٔ سه جهان مائو نباید با نظریهٔ غربی همنام آن اشتباه گرفته شود که جهان اول را غرب، جهان دوم را اتحاد جماهیر شوروی و متحدانش و جهان سوم را کشورهای بی طرف و غیرمتعهد می داند. نظریهٔ مائو بیشتر آنچه را که او به عنوان الگوهای استثمار در نظر می گیرد برجسته می سازد تا دیپلماسی یا ایدئولوژی رسمی را.
برخی از احزاب و سازمان های سیاسی آنتی ریویزیونیست از این نظریه دچار سرخوردگی شدند. به دنبال آن، در آلبانی انور خوجه رهبر حزب کار این کشور نظریهٔ آلترناتیوی را مطرح کرد که هم از نظریهٔ سه جهان و هم از مواضع حزب کمونیست اتحاد جماهیر شوروی انتقاد می کرد. این مسئله منجر به شکاف چین - آلبانی در میان احزاب کمونیستی ای شد که پیش از آن با چین و آلبانی همسو بودند.
جنبش انقلابی انترناسیونالیستی و جنبش مائوییستی انترناسیونالیستی، به عنوان بنیان گذاران جنبش مائوییستی نوین به شدت منتقد نظریهٔ سه جهان بودند و به طور کامل آن را از برنامهٔ مربوطهٔ خود خارج کردند. آن ها این موضع را در حکم افول از مارکسیسم - لنینیسم - مائوییسم زیر شعار اندیشهٔ مائو تسه تونگ عنوان کردند.