نشت یابی

نشت یابی لوله های مدفون ( به انگلیسی: Leak detection ) عملیاتی است که جهت شناسایی نشت در لوله های زیرزمینی به کار گرفته می شود. رایج ترین روش نشت یابی استفاده از روش آکوستیک است. روش های متنوع دیگری نیز برای نشت یابی خطوط لوله زیرزمینی وجود دارند اما هیچ یک از این روش ها به اندازه نشت یابی آکوستیک مورد استفاده عام قرار نگرفته است. یکی از این روش ها، نشت یابی به روش ردیابی گاز یا Tracer Gas است که عموماً توسط هلیوم انجام می شود و دقیق ترین روش نشت یابی است. این روش نیز از سال ۱۳۸۶ در ایران مورد استفاده قرار گرفته است. نشت یابی با استفاده از کرولیتورها که بر پایه اصول نشت یابی آکوستیک کار می کنند، در ایران از دهه ۱۳۷۰ آغاز شده است.
در توضیح نشت یابی با گاز ردیاب، علت آن رایج بودن هلیوم به عنوان گاز ردیاب و همچنین موارد اشاره شده در زیر می باشد.
۱ - ایمنی و خنثی بودن هلیوم ۲ - حجم یا جرم مولکولی بسیار پایین ۳ - همچنین میزان کم آن در جو بهترین مولکول به عنوان گاز رد یاب است. [ ۱]
در استاندارد آمریکایی AWWA M36 که برای تعمیر و نگهداری لوله های آب می باشد هر دو روش گاز ردیاب و آکوستیک معرفی شده است. در این استاندارد نشتی لوله آب را به ۳ دسته تقسیم کرده است. ۱ - نشتی گزارش شده: که با چشم و بررسی های ظاهری کاملاً مشهود است و محدوده نشتی گزارش می شود و فقط باید به تعمیر آن پرداخت. ۲ - نشتی گزارش نشده: که باید با روش های پیشنهادی نشت یابی مورد بررسی قرار گیرد. ۳ - نشتی اتصالات ( Back ground leakage ) :[ ۲] که نشتی ناشی از اتصالات و زانویی و فیتینگ های موجود در خطوط می باشد. [ ۲]
این استاندارد دو روش آکوستیک و نشت یابی با گاز ردیاب هلیوم را برای خطوط آب پیشنهاد می دهد؛ و به مقایسه این دو روش می پردازد.
روش نشت یابی هلیومی به این صورت است که درون لوله آب هلیوم تزریق می شود تا محلول اشباع هلیوم در آب شکل بگیرد. هرجا که نشتی باشد، هلیوم از لوله خارج شده و جذب خاک می شود. سپس توسط دستگاه ردیاب هلیوم شناسایی می شود. ( هیلوم خارج شده تا ۳ روز در خاک قابل شناسایی است )
طبق استاندارد 60 ASNT/NSF هلیوم برای آب آشامیدنی تأیید شده است. [ ۳] و همچنین این روش نشت یابی با گاز ردیاب هلیوم در اکثر پتروشیمی و پالایشگاه های کشور در حال انجام است. [ ۴]
مزایای روش نشت یابی هلیومی بر روش آکوستیک:[ ۳]