نزهه الانام فی تاریخ الاسلام

[ویکی نور] نزهة الانام فی تاریخ الاسلام، اثر صارم الدین ابراهیم بن محمّد بن اید مرعلائی مشهور به ابن دقماق (809-750) می باشد.
مورخان مسلمان در تدوین و تنظیم متون تاریخی، شیوه های گوناگونی؛ از قبیل حدیثی، خبری، دودمانی، طبقاتی، تبارشناسی و فرهنگ نامه ای در پیش گرفته اند.یکی دیگر از این شیوه ها، سال شماری می باشد. اثر حاضر هم به این شیوه تدوین شده و حوادث و وقایع در آن به ترتیب سال های وقوع آنها ذکر شده است. ابن دقماق، علاوه بر ذکر حوادث اساسی که توجه عمده آن به اخبار مصر و شام دوره ایوبیان است، به شرح جنگل های صلیبی نیز علاقه وافر نشان داده است. این اثر ضمن مراعات ترتیب سالشماری 628 تا 659 هجری، به شیوه فرهنگ نامه ای تدوین شده و سراسر کتاب شرح حال بزرگان، امراء، سلاطین، وزراء، علماء و ادباء و شعراء است که در بین سال های فوق در مصر و شام و نواحی اطراف آن از دنیا رفته اند.ابن دقماق در شرح حال شخصیت ها به اجمال سخن گفته و به طور کامل به شرح آنان نپرداخته و بیشتر به ذکر برخی ویژگی های مهم افراد اکتفا نموده است و در موارد شعرا و ادباء نمونه هایی از کارهای آنان را آورده است.
از کاستی های این اثر غفلت از اوضاع، احوال اجتماعی و فرهنگی شهرهای تحت حاکمیّت ایوبیان و نیز غفلت از مسائل اقتصادی و تجاری است؛ ولی در مواری توجهی به حواث طبیعی؛ مانند سیل، زلزله و در مواردی هم به امراضی؛ مانند وبا که انتشار یافته شده است و در مواردی هم ذکری از طوایف و عجایب نیز آمده است.
نزهة الانام، تاریخ عمومی اسلام در دوازده جلد، شامل رویدادها تا 779 قمری که نسخه کاملی از این کتاب تاکنون به دست نیامده است؛ امّا بخش هایی از آن در کتاب خانه های معتبر جهان موجود است که یکی از آنها، اثر حاضر؛ شامل سال های 659-628 قمری است.
اثر از مقدّمه و سه فصل تشکیل یافته است. فصل اوّل، ابن دقماق و نزهة الانام نام دارد. فصل دوم، بررسی منابع تاریخی بین سال های 628 تا 659 هجری عنوان زده شده است و فصل سوم، متن اصلی اثر ابن دقماق و قبل از آن پیش گفتار آمده است.