نخش

۱. فارسی میانه ( پهلوی )
در متون پهلوی، واژه ی naxš یا naxšag به معنای �تصویر�، �نقش� یا �طرح� به کار رفته است. این واژه در متون دینی مانند بندهش و دینکرد دیده می شود. نمونه کاربرد:
> �درختی که نقش آن در زمین است، درختی است که در آسمان است. �
این نشان می دهد که واژه ی �نقش� در فارسی میانه معادل مفهومی مشابه فارسی نو داشته و ریشه ی کهن آن در این زبان محفوظ مانده است.
- - -
۲. اوستایی
در اوستایی، معادل این واژه naξša ( تلفظ تقریبی: �ناکشا� ) است که به معنای �تصویر�، �نقش� یا �حکاکی� استفاده می شده است. این واژه در متون مقدس اوستایی مانند یسنا و ویسپرد به کار رفته است. نمونه کاربرد مشابه فارسی میانه:
> �درختی که نقش آن در زمین است، درختی است که در آسمان است. �
این نشان می دهد که مفهوم �نقش� در اوستایی و فارسی میانه نزدیکی معنایی و واجی داشته اند.
- - -
۳. سانسکریت
در سانسکریت، واژه های nakṣa و nakṣatra به معنای �نقش�، �طرح� یا �حکاکی� وجود دارند. واژه ی nakṣa به طور خاص برای اشاره به طرح ها و نشانه ها استفاده می شده است و در متون کلاسیک سانسکریت دیده می شود.
- - -
منابع معتبر برای مطالعه بیشتر
۱. اوستایی
1. Bartholomae, C. Altiranisches W�rterbuch ( Heidelberg: Winter ) – لغات اوستایی و ریشه های آن ها با تطبیق با فارسی میانه و سانسکریت.
2. West, E. W. Avesta ( Sacred Books of the East, Vol. 4 ) – متن اوستایی با ترجمه و توضیح لغوی.
3. Darmesteter, J. The Zend - Avesta ( Oxford University Press ) – متن اوستایی با شرح معنا و تطبیق با فارسی میانه.
4. MacKenzie, D. N. A Concise Pahlavi Dictionary – بخش اوستایی و تطبیق آن با پهلوی.
5. Frye, R. N. The Heritage of Persia – شامل تحلیل تطبیقی لغات اوستایی و پهلوی با نگاه تاریخی.
۲. فارسی میانه ( پهلوی )
1. MacKenzie, D. N. Pahlavi Texts ( Oxford University Press ) – مجموعه متون پهلوی با تحلیل لغوی و معنایی.
2. MacKenzie, D. N. A Concise Pahlavi Dictionary – فرهنگ لغت پهلوی با ریشه شناسی و تطبیق با اوستایی و فارسی نو.
3. Wieseh�fer, J. Ancient Persia: From 550 BC to 650 AD – تحلیل زبان پهلوی و ریشه های واژگان دینی و ادبی.
4. Wilhelm, F. H. Die Pahlavi - Darstellungen der Avesta - Literatur – تحلیل متون پهلوی و تطبیق معنایی با اوستایی.
۳. سانسکریت
1. Monier - Williams, M. A Sanskrit - English Dictionary ( Oxford University Press ) – شامل nakṣa و nakṣatra با توضیح معنای دقیق و کاربرد در متون کلاسیک.
2. Macdonell, A. A Sanskrit Grammar for Students – توضیح واج ها و ریشه های واژگان مرتبط با nakṣa.
3. Apte, V. S. The Practical Sanskrit - English Dictionary – شرح کاربردهای مختلف nakṣa و مشتقات آن.
4. Whitney, W. D. Sanskrit Grammar – تحلیل ریشه شناسی و تطبیق با اوستایی و فارسی میانه.
۴. منابع تحلیلی تطبیقی ( اوستایی، پهلوی، سانسکریت )
1. MacKenzie, D. N. Iranian Studies – تطبیق لغات اوستایی و پهلوی و تحلیل ریشه ها.
2. Keller, W. Die altpersischen Inschriften und das Avesta – تطبیق واژگان دینی میان اوستایی، پهلوی و فارسی باستان.
3. Haug, M. Essays on the Sacred Language of the Parsis – بررسی تطبیقی واژگان مذهبی اوستایی و پهلوی.
4. Frye, R. N. The History of Ancient Iran – تحلیل تطبیقی واژگان �نقش� و �تصویر� در متون اوستایی و پهلوی.
- - -
منابع معتبر برای بررسی واژه ی �نقش�
۱. اوستایی
1. Bartholomae, C. Altiranisches W�rterbuch ( Heidelberg: Winter ) – لغات اوستایی و ریشه های آن ها با تطبیق با فارسی میانه و سانسکریت.
2. West, E. W. Avesta ( Sacred Books of the East, Vol. 4 ) – متن اوستایی با ترجمه و توضیح لغوی.
3. Darmesteter, J. The Zend - Avesta ( Oxford University Press ) – متن اوستایی با شرح معنا و تطبیق با فارسی میانه.
4. MacKenzie, D. N. A Concise Pahlavi Dictionary – بخش اوستایی و تطبیق آن با پهلوی.
5. Frye, R. N. The Heritage of Persia – شامل تحلیل تطبیقی لغات اوستایی و پهلوی با نگاه تاریخی.
۲. فارسی میانه ( پهلوی )
1. MacKenzie, D. N. Pahlavi Texts ( Oxford University Press ) – مجموعه متون پهلوی با تحلیل لغوی و معنایی.
2. MacKenzie, D. N. A Concise Pahlavi Dictionary – فرهنگ لغت پهلوی با ریشه شناسی و تطبیق با اوستایی و فارسی نو.
3. Wieseh�fer, J. Ancient Persia: From 550 BC to 650 AD – شامل تحلیل زبان پهلوی و ریشه های واژگان دینی و ادبی.
4. Wilhelm, F. H. Die Pahlavi - Darstellungen der Avesta - Literatur – تحلیل متون پهلوی و تطبیق معنایی با اوستایی.
۳. سانسکریت
1. Monier - Williams, M. A Sanskrit - English Dictionary ( Oxford University Press ) – شامل nakṣa و nakṣatra با توضیح معنای دقیق و کاربرد در متون کلاسیک.
2. Macdonell, A. A. A Sanskrit Grammar for Students – توضیح واج ها و ریشه های واژگان مرتبط با nakṣa.
3. Apte, V. S. The Practical Sanskrit - English Dictionary – شرح کاربردهای مختلف nakṣa و مشتقات آن در متون مختلف.
4. Whitney, W. D. Sanskrit Grammar – تحلیل ریشه شناسی و تطبیق با اوستایی و فارسی میانه.
۴. منابع تحلیلی تطبیقی ( اوستایی، پهلوی، سانسکریت )
1. MacKenzie, D. N. Iranian Studies – تطبیق لغات اوستایی و پهلوی و تحلیل ریشه ها.
2. Keller, W. Die altpersischen Inschriften und das Avesta – تطبیق واژگان دینی میان اوستایی، پهلوی و فارسی باستان.
3. Haug, M. Essays on the Sacred Language of the Parsis – بررسی تطبیقی واژگان مذهبی اوستایی و پهلوی.
4. Frye, R. N. The History of Ancient Iran – تحلیل تطبیقی واژگان �نقش� و �تصویر� در متون اوستایی و پهلوی.
- - -

زبان های ترکی�در چند مرحله بر�زبان فارسی�تأثیر گذاشته است. نخستین تأثیر زبان ترکی بر پارسی، در زمان حضور سربازان تُرک در ارتش�سامانیان�روی داد. پس از آن، در زمان فرمان روایی�غزنویان، �سلجوقیان�و پس از�حملهٔ مغول، تعداد بیشتری�وام واژهٔ�ترکی به زبان فارسی راه یافت؛ اما بیشترین راه یابی واژه های ترکی به زبان فارسی در زمان فرمانروایی�صفویان، که ترکمانان�قزلباش�در تأسیس آن نقش اساسی داشتند، و�قاجاریان�بر ایران بود.
• منابع ها. تاریخ ادبیات ایران، ذبیح الله صفا، خلاصه ج. اول و دوم، انتشارات ققنوس، ۱۳۷۴
• تاریخ ادبیات ایران، ذبیح الله صفا، خلاصه ج. سوم، انتشارات بدیهه، ۱۳۷۴
• حسن بیگ روملو، �احسن التواریخ� ( ۲ جلد ) ، به تصحیح�عبدالحسین نوایی، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۴۹. ( مصحح در پایان جلد اول شرح مفصل و سودمندی از فهرست لغات�ترکی�و�مغولی�رایج در متون فارسی از سده هفتم به بعد را نوشته است )
• فرهنگ فارسی، محمد معین، انتشارات امیر کبیر، تهران، ۱۳۷۵
• غلط ننویسیم، ابوالحسن نجفی، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، ۱۳۸۶
• فرهنگ کوچک زبان پهلوی، دیوید نیل مکنزی، ترجمه مهشید فخرایی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ۱۳۷۹