نجم رازی عبدالله بن محمد

[ویکی نور] شیخ نجم الدین ابوبکر عبدالله محمد بن شاهاور اسدی، از عارفان بزرگ قرن هفتم هجری است. زادگاهش شهر ری به سال 573ق است. وی از مریدان شیخ نجم الدین کبری بود و پس از بروز فتنه ی مغول، از خوارزم به دیار روم رفت و در قونیه با صدرالدین قونوی و جلال الدین بلخی ملاقات کرد و هنگام نماز، مقتدا و امام ایشان شد و در هر دو رکعت بعد از حمد، سوره ی «قل یا ایها الکافرون» خواند، چون از نماز فارغ شد، ملای روم به صدرالدین گفت: سوره را یک بار برای شما خواند و یک بار هم برای ما.
مدّت سیر و سفر نجم الدین، نامعلوم است. مردی که روز نخست، بعد از تحقیق و تفحص با عزم و ارده ی راسخ به اقامت دائم در روم وارد آن دیار شده بود، کی و چرا آن سرزمین را ترک گفت به مطابق نوشته اش در مقدّمه ی مرموزات، در آن سه سال، متاع دین و معرفت را در آن دیار خریداری نیافت و به «ارزنجان» واقع در 35 فرسنگی غرب از روم رفت. مسلمانان ارزنجان هم «رو نیاورده سوی قبله ی او» دل آزرده اش کردند و او ناچار شد، از همان راه به پایتخت ممالک اسلامی بغداد رود. آن جا که سالیان درازی از واپسین دوران عمر را گذرانید و هم در آن جا آرمید (سال 654 ق) و در بیرون شهر بغداد در کنار مزار شیخ سری سقطی و جنید بغدادی پیکر او را به خاک سپردند. آثار نجم الدین، روشنگر این حقیقت است که او مردی زیرک و موقع شناس بود و استعداد این را داشت که جامعه ای متناسب با محیط و پیکر اندیشه های خود بیاراید. او که ابتدا رساله ی عقل و عشق و نظائر آن را در ایران نوشته بود، بعدها مطالب آن ها را به صورت مرصادالعباد برای برخورداری مریدان و شاگردان خود نوشت و در فصل دوم از باب اول آن تصریح کرد که پارسی زبانان را آن چه به زبان تازی است، فایده ای نیست. وقتی که آهنگ اقامت در روم داشت، همان کتاب فارسی را تحفه ی کی قباد دوم داشت. زیرا در آن دیار، عربی را نمی فهمیدند و زبان مفهوم و مرغوب پارسی بود. آن زمان که به ارزنجان رسید، خلاصه ی همه ی مطالب را باز به پارسی به نام مرموزات به داوود پسر بهرام شاه هدیه کرد. در سال های آخر عمر، همان مطالب، را برای سومین یا چهارمین بار به صورت کتاب؛ ولی به عربی به نام «منارات السائرین» بازنوشته است و این کار، بی تردید در بغداد انجام گرفته است.
1- مرصاد العباد من المبدء الی معاد، که مهم ترین تألیف او به شمار می رود و جلال الدین بلخی و حافظ شیرازی از آن برخورداری یافته اند. 2- بحر الحقایق و المعانی فی تفسر سبع المثانی. 3- منارات السائرین الی الله مقامات الطائرین بالله، که همان مطالب مرصاد العباد به زبان عربی است. 4- مرموزات اسدی. 5- رسال الطّیور. 6- رساله ی عقل و عشق. 7- سراج القلوب، رساله ی کوچکی است به فارسی به شیوه ی سوال و جواب شامل سی و سه سوال فقهی و جواب آنها. 8- حسرت الملوک و تحفه الحبیب.
منارات السائرین إلی حضرة الله جل جلاله و مقامات الطائرین
مرموزات اسدی در مزمورات داودی