[ویکی نور] «سید حسن خواجه نقیب الاشراف بخاری»، متخلص به نثاری، صاحب کتاب «مذکر احباب»، از اهالی بخارا در سده دهم هجری می زیسته است. با همه فضل و دانشی که داشته، نام و نشانش از حوزه زندگی اش فراتر نرفته و بیرون از قلمرو ماوراءالنهر سده دهم، نامی از وی در عرصه فرهنگ و ادب دیده نمی شود. با وجود این، نثاری خود در خاتمه «مذکر احباب»، سرگذشت خاندانش را مطرح کرده است. او جدّ اعلای خود را ارسلان باب نامیده است و او را از جمله اصحاب رسول اکرم(ص) برشمرده است. پدربزرگ وی، سید عبد الوهاب، نام داشته و از صوفیان سده های 8 و 9ق، بوده است، اما پدر نثاری از برجستگان سده 10ق، محسوب می شده و به نام سید پادشاه خواجه، شهرت داشته است. وی در زمره پیروان نقشبندیه نیز به شمار می رفته است.
چنان که ذکر شد نام و نشان نثاری در تذکره هایی که پس از سده 10ق، در بیرون از حوزه زندگی او تألیف کرده اند، جز به ندرت دیده نمی شود. فقط همشهری او، محمد عارف بقایی اندجانی، هنگام تألیف «تذکره مجمع الفضلاء» در شبه قاره هند، نام و نشان او را ثبت کرده است. گزارشی که بقایی از احوال نثاری ارائه می کند، بسیار دقیق و سنجیده است و ظاهرا بقایی اندجانی، ترجمه مذکور را بر مبنای «مذکر احباب»، استخراج و استنباط کرده است، زیرا نثاری، اولا خاتمه تذکره اش را به صورت تذکره خانوادگی فراهم آورده و در آن از عموها، اجداد، بستگان و پیوستگان خویش یاد کرده است که به لحاظ شناخت وی بسیار مفید و ارزشمند می نماید و ثانیا در لابه لای تراجم احوال سخنوران در «مذکر احباب»، به مناسبت هایی از تحصیلات، پسندها و علایق ادبی خویش سخن گفته است. او در نزد حافظ، سلطان علی اوبهی و صفی الدین مصطفی رومی، حدیث آموخته و از همین صفی الدین رومی، اجازه روایت حدیث دریافت نموده است. در سفری که به شهر کَش داشته، مدتی مانده و نزد معصوم خواجه عشقی، قرائت قرآن را فراگرفته و از مولانا شیدا، نجوم و هیئت آموخته و بر استخراج تقویم مسلط شده است.
ظاهرا نزد امیر مهدی الحسینی، ریاضی را فراگرفته و از جغرافی و طب و طبابت هم آگاهی داشته و نزد مولانا محمد طبیب، قواعد و مبادی طب را مطالعه کرده بوده است. نزد میرمحمود بچقی نیز موسیقی را فراگرفته است.
نثاری با همه اندوخته ها و فضیلت های مذکور، یکی از سرسپردگان سلسله نقشبندیه بود. با فراگیر شدن طریقه نقشبندیه در سده 9ق، در ماوراءالنهر و کوچیدن بسیاری از طریقه های دیگر از آن نواحی، صرفا نقشبندیه از اعتبار اجتماعی و سیاسی برخوردار بودند و اهل فضل و دانش هم اگر اعتبار اجتماعی و سیاسی می طلبیدند، به هرحال، می بایست به طریقه مذکور می پیوستند. نثاری نیز همانند پدر خود به این طریقه پیوست و خود را نقشبندی می خواند. البته خلق و خوی درویشانه و ادیبانه نثاری، او را به سلطنت معنوی نرساند؛ او چونان پدر، پیوسته و وابسته دربار ازبکان شیبانی بوده و در این موقعیت، سخت سرسپرده و حتی متملق بوده است. همچنین او از ستایشگران عبد القدوس سلطان بوده است و او را به لحاظ سلوک درویشانه اش مدح می گفته است. سوای سلاطین شیبانی، رابطه نثاری با دربارهای هند نیز برقراربوده و او پادشاهان را مدح می گفته است.
سلطان محمّد مطربی سمرقندی (966 - 1040ق)، یکی از شاگردان نثاری بخاری است و به تقلید از «مذکر احباب»، در 1013ق، «تذکرة الشعراء» را تألیف کرده است و در آن، شرح حال نثاری را نیز آورده است.
مذکر احباب (ادب و فرهنگ فارسی در قرن دهم هجری) / نوع اثر: کتاب / نقش: نویسنده
چنان که ذکر شد نام و نشان نثاری در تذکره هایی که پس از سده 10ق، در بیرون از حوزه زندگی او تألیف کرده اند، جز به ندرت دیده نمی شود. فقط همشهری او، محمد عارف بقایی اندجانی، هنگام تألیف «تذکره مجمع الفضلاء» در شبه قاره هند، نام و نشان او را ثبت کرده است. گزارشی که بقایی از احوال نثاری ارائه می کند، بسیار دقیق و سنجیده است و ظاهرا بقایی اندجانی، ترجمه مذکور را بر مبنای «مذکر احباب»، استخراج و استنباط کرده است، زیرا نثاری، اولا خاتمه تذکره اش را به صورت تذکره خانوادگی فراهم آورده و در آن از عموها، اجداد، بستگان و پیوستگان خویش یاد کرده است که به لحاظ شناخت وی بسیار مفید و ارزشمند می نماید و ثانیا در لابه لای تراجم احوال سخنوران در «مذکر احباب»، به مناسبت هایی از تحصیلات، پسندها و علایق ادبی خویش سخن گفته است. او در نزد حافظ، سلطان علی اوبهی و صفی الدین مصطفی رومی، حدیث آموخته و از همین صفی الدین رومی، اجازه روایت حدیث دریافت نموده است. در سفری که به شهر کَش داشته، مدتی مانده و نزد معصوم خواجه عشقی، قرائت قرآن را فراگرفته و از مولانا شیدا، نجوم و هیئت آموخته و بر استخراج تقویم مسلط شده است.
ظاهرا نزد امیر مهدی الحسینی، ریاضی را فراگرفته و از جغرافی و طب و طبابت هم آگاهی داشته و نزد مولانا محمد طبیب، قواعد و مبادی طب را مطالعه کرده بوده است. نزد میرمحمود بچقی نیز موسیقی را فراگرفته است.
نثاری با همه اندوخته ها و فضیلت های مذکور، یکی از سرسپردگان سلسله نقشبندیه بود. با فراگیر شدن طریقه نقشبندیه در سده 9ق، در ماوراءالنهر و کوچیدن بسیاری از طریقه های دیگر از آن نواحی، صرفا نقشبندیه از اعتبار اجتماعی و سیاسی برخوردار بودند و اهل فضل و دانش هم اگر اعتبار اجتماعی و سیاسی می طلبیدند، به هرحال، می بایست به طریقه مذکور می پیوستند. نثاری نیز همانند پدر خود به این طریقه پیوست و خود را نقشبندی می خواند. البته خلق و خوی درویشانه و ادیبانه نثاری، او را به سلطنت معنوی نرساند؛ او چونان پدر، پیوسته و وابسته دربار ازبکان شیبانی بوده و در این موقعیت، سخت سرسپرده و حتی متملق بوده است. همچنین او از ستایشگران عبد القدوس سلطان بوده است و او را به لحاظ سلوک درویشانه اش مدح می گفته است. سوای سلاطین شیبانی، رابطه نثاری با دربارهای هند نیز برقراربوده و او پادشاهان را مدح می گفته است.
سلطان محمّد مطربی سمرقندی (966 - 1040ق)، یکی از شاگردان نثاری بخاری است و به تقلید از «مذکر احباب»، در 1013ق، «تذکرة الشعراء» را تألیف کرده است و در آن، شرح حال نثاری را نیز آورده است.
مذکر احباب (ادب و فرهنگ فارسی در قرن دهم هجری) / نوع اثر: کتاب / نقش: نویسنده
wikinoor: نثاری_بخاری،_حسن