نبرد ولیکیه لوکی

نبرد ولیکیه لوکی ( به آلمانی: Schlacht von Welikije Luki ) که در تاریخ نگاری نظامی شوروی عملیات تهاجمی ولیکیه لوکی ( به روسی: Великолукская наступательная операция ) نامیده می شود، نبردی بین نیروهای ارتش سرخ و ورماخت در جبهه شرقی جنگ جهانی دوم بود که بین ماه های نوامبر سال ۱۹۴۲ تا ژانویه سال ۱۹۴۳ به وقوع پیوست و در نهایت با پیروزی شوروی و بازپس گیری شهر ولیکیه لوکی به پایان رسید.
ولیکیه لوکی با جمعیت حدود ۳۵ هزار نفری هنگام آغاز جنگ جهانی دوم، با وجود قرار داشتن در یک منطقه نسبتاً دور افتاده، یکی از مراکز مهم ترابری و اتصال خطوط آهن غرب و شرق در شوروی به حساب می آمد. در جریان عملیات بارباروسا، تهاجم آلمان به شوروی، این شهر در مرز محورهای پیشروی گروه ارتش مرکز و گروه ارتش شمال ورماخت با تمرکز اندک نیرو قرار داشت. استاوکا، فرماندهی عالی شوروی، در جریان نبرد اسمولنسک، ارتش بیست و دوم را به فرماندهی سپهبد فیلیپ یرشاکوف با استقرار قرارگاه آن در ولیکیه لوکی در ناحیه استحکامات پولوتسک در شمال ویتبسک تشکیل داد و قصد تهاجم به تهاجم به جناب شمالی گروه ارتش مرکز ورماخت را داشت. آلمانی ها با پیش بینی این مسئله و با پیش دستی سپاه ۵۷ موتوریزه را به سمت این ناحیه گسیل کردند. پس از محاصره بیشتر نیروهای ارتش بیست و دوم شوروی، یک گروه رزمی از لشکر نوزدهم زرهی ورماخت ولیکیه لوکی را روز ۱۷ ژوئیه سال ۱۹۴۱ تصرف کرد. استاوکا که یکی از بزرگ ترین مراکز تدارکاتی خود را از دست داده بود، با الحاق یک لشکر تانک به بقایای ارتش بیست و دوم شوروی دستور به ضد حمله بلافاصله توسط آن داد. پس از چند روز مبارزه، آلمانی ها در موضع ضعف عددی و با خطوط پیش از حد کشیده شده در اراضی نامناسب، وادار به تخلیه ولیکیه لوکی و عقب نشینی به سمت نفل شدند. بدین شکل این شهر روز ۲۰ ژوئیه دوباره تحت سلطه شوروی قرار گرفت. به هر صورت پس از پایان نبرد در ناحیه اسمولنسک، گروه ارتش مرکز ورماخت اوایل ماه اوت با شش لشکر مجدداً به سمت ولیکیه لوکی یورش برد. پس از یک هفته مبارزه سنگین این شهر به محاصره درآمد و در نهایت حدود ۲۴ هزار نفر به اسارت گرفته شدند. آلمانی ها روز ۲۶ اوت دوباره بر ولیکیه لوکی مسلط شدند. [ ۱]
گروه ارتش مرکز حرکت خود به سمت شرق را در قالب عملیات تایفون برای تسخیر مسکو ادامه داد. به هر صورت آلمانی ها در دروازه های مسکو متوقف و با اجرای ضد حمله گسترده ارتش سرخ در ماه دسامبر در ناحیه مسکو عقب رانده شدند. ارتش تازه تشکیل شده سوم شوک به فرماندهی سپهبد ماکسیم پورکایف به عنوان بخشی از جبهه شمال غربی شوروی اواخر ماه دسامبر موظف به پیشروی علیه جناح چپ گروه ارتش مرکز ورماخت و بازپس گیری خولم و ولیکیه لوکی شد. با آغاز عملیات از روز ۷ ژانویه سال ۱۹۴۲، با توجه به قرار گرفتن تمرکز ارتش سوم شوک شوروی بر خولم و با وجود به محاصره افتادن مدافعان در آن، نیروهای آلمانی توانستند سد دفاعی محکمی در ناحیه ولیکیه لوکی ایجاد و چندین تلاش ارتش سرخ جهت رخنه در آن را دفع کنند. تا اوایل ماه آوریل عملیات ارتش سرخ در این نواحی بدون دستیابی به اهداف مورد نظر متوقف شد و مدتی بعد آلمانی ها در نهایت محاصره خولم را نیز شکستند. [ ۲]