ناکل

صدور قرار اتیان سوگند و آثار آن؛
۱. اگر خوانده ( منکر ) قسم بخورد، ادعای مدعی، ساقط خواهد شد. ( سوگند منکر )
۲. اگر رد کند ( به خود خواهان برگرداند ) ، خواهان می تواند با یک قسم، ادعای خود را اثبات کند و خوانده، محکوم خواهد شد.
۳. و اگر قسم نخورد، دیگر نمی تواند سوگند را به خوانده برگرداند ( رد کند ) و حق ادعایی او ساقط خواهد شد.
۴. اگر منکری ( مدعی علیه ) که با درخواست سوگند ابتدایی مدعی از قاضی، باید قسم می خورد، نه قسم بخورد و نه آن را به مدعی رد کند، ( مطلقا سکوت کند ) قاضی ۳ بار به وی جهت اتیان سوگند یا رد آن، اخطار می کند که اگر امتناع کند و هیچ کدام از دو فرض را انجام ندهد، � ناکل� شناخته شده و احکام آن بر او بار خواهد شد.
اگر خواندهٔ منکر، به عارضه ای مثل لال بودن یا لکنت زبان، سکوت کند و منظور او از طریق مترجم و متخصص نیز، کشف نشود و قاضی، دلیل آن را ایذا ( قصد اذیت ) یا عمدی بداند، ۳ بار به او اخطار می دهد و با ادامه وضعیت مذکور، منکر ناکل شناخته شده و احکام آن به او بار می شود.
و همچنین است در فرضی که فرد مذکور که باید سوگند را اداء کند، بدون عذر موجه، در جلسه دادگاه حاضر نشود یا بعد از حضور، از سوگند امتناع کند.
✓✓ در وضعیت های اخیر ( ناکل شدن منکر ) ؛ دادگاه رأسا، سوگند را به مدعی رد می کند و وضعیت شماره ۲ یا ۳ پیش می آید.
نکته: رد سوگند، فقط در این نوع از سوگند ( �بتی یا قاطع� دعاوی که در دعاوی مالی یا غیر مالی و غیر حدود ( به غیر سرقت ) در کیفری و حق الناس هم راه دارد ) قابل تصور است و در �سوگند تکمیلی�* ( که در دعاوی مالی و ناقص بودن شهود متصور است ) و �سوگند استظهاری�* ( که در دعاوی مالی یا غیر مالی علیه متوفی است، هر چند مدعی، بینه داشته باشد ) راه ندارد.
✓ تکمیلی؛* از جهت پوشش نقص تعداد گواهان شرعی، با یک سوگند، توسط خود مدعی
✓ استظهاری؛* از ظَهر می آید. که معنی پشت می باشد. مثل ظهرنویسی ( پشت نویسی در برات، سفته یا چک ) یا �طلاق ظهار�. سوگند استظهاری از آن جهت است که ادعایی، پشت متوفی مطرح می شود و او طبعا توان دفاع از خود را ندارد. و تنها سوگندی که به حکم قانون است. وگرنه ادعا، هر چند با بینه ( ادله اثبات دعوی ) باشد، ساقط می شود.
نکته؛ ادعایی که مستند آن سند رسمی است، نیاز و الزامی برای سوگند استظهاری نیست. چه اینکه اگر متوفی هم زنده بود، توان مقابله و دفاع برابر آنرا نداشت.
نکته؛ آرایی که مستند ( یعنی رای بر اساس آن صادر شود ) آنها سوگند بتی باشد، قابل تجدید نظر یا فرجام نخواهد بود. حتی اگر اصل دعوا، قابل اعتراض باشد. مگر قرار عدم صلاحیت یا ایراد رد دادرس در تجدید نظر.