ناپِلْئون (فرانسه ۱) اوّل (۱۷۶۹ـ۱۸۲۱)(Napoleon I)
ناپِلْئون اوّل
(به فرانسه ناپُلِئون معروف به: ناپلئون بناپارت) امپراتور فرانسه (۱۸۰۴ـ۱۸۱۴ و ۱۸۱۴ـ۱۸۱۵). از ۱۷۹۶ ژنرال ارتش فرانسه در جنگ های اروپایی انقلاب فرانسه بود و در ۱۷۹۹ حکومت دیرکتوار را برانداخت و خود را دیکتاتور فرانسه کرد. از ۱۸۰۳ رفته رفته بخش اعظم اروپا را به تصرف خود درآورد (جنگ های ناپلئونی) و برادران خود را به منزلۀ شاهان دست نشانده در این متصرفات گماشت. پس از جنگ شبه جزیره و عقب نشینی از مسکو در ۱۸۱۲، به اجبار از قدرت کناره گرفت (۱۸۱۴) و به جزیرۀ البا تبعید شد. در مارس ۱۸۱۵ بار دیگر به قدرت رسید، اما از نیروهای بریتانیایی و پروسی در نبرد واترلو شکست خورد و به جزیرۀ سنت هلنا تبعید شد. آثار اصلاحات اداری و قوانین او هنوز در فرانسه مشهود است. ناپلئون در آژاکسیو، در جزیرۀ کُرس، زاده شد. در ۱۷۸۵ افسر توپخانه شد. نخستین بار در ۱۷۹۳ در محاصرۀ تولون شایستگی خود را نشان داد. در ۱۷۹۵ شورش سلطنت طلبان را در پاریس سرکوب کرد و در پی آن، فرماندهی لشکرکشی ایتالیا در جنگ با اتریشی ها را برعهده گرفت و اتریشی ها را در لودی، آرکوله، و ریوولی شکست داد (۱۷۹۶ـ۱۷۹۷). نقشۀ او برای حمله به هند به لشکرکشی او به مصر انجامید که در نیمۀ راه قرار داشت و پس از تصرف آن جا، به سوریه حمله کرد، اما نلسون، دریاسالار انگلیسی، ناوگان او را در نبرد نیل نابود کرد. ناپلئون به فرانسه بازگشت و با کودتایی حکومت دیرکتوار را برانداخت و خود در مقام کنسول اول، حکومت دیکتاتوری برقرار کرد. در ۱۸۰۰ اتریشی ها را در مارنگو شکست داد که درپی آن در ائتلاف ضد فرانسه تزلزل پدید آمد و در ۱۸۰۲ آتش بس اعلام شد. در نتیجۀ همه پرسی در همان سال کنسول مادام العمر و در نتیجۀ همه پرسی دیگری در ۱۸۰۴ امپراتور فرانسه شد. ناپلئون اصلاحات حقوقی و آموزشی ژاکوبن ها را ادامه و گسترش داد، اما حکومت استبدادی متمرکزی را به جای قانون اساسی دموکراتیک انقلاب فرانسه برقرار کرد و با انعقاد کنکوردایی (موافقت نامه ای) با پاپ پیوس هفتم با کلیسا صلح کرد. قانون نامۀ ناپلئون هنوز هم مبنای قوانین فرانسه است. جنگ با بریتانیا در ۱۸۰۳ ازسر گرفته شد. اتریش و روسیه از ۱۸۰۵ و پروس از ۱۸۰۶ به بریتانیا پیوستند. ناپلئون، که نیروی دریایی بریتانیا مانع از تهاجم او به بریتانیا می شد، با پیروزی در اولم و اوسترلیتز (۱۸۰۵) اتریش، و با پیروزی در ینا (۱۸۰۶) پروس را از میدان خارج کرد. پس از نبردهای آیلاو و فریدلاند، با روسیه در تیلزیت پیمان اتحاد بست (۱۸۰۷). آن گاه در تلاشی برای محاصرۀ اقتصادی بریتانیا ورود هر گونه کالای بریتانیایی به خاک اصلی اروپا را ممنوع کرد. سپس پرتغال را اشغال کرد و در ۱۸۰۸ برادر خود ژوزف را بر تخت پادشاهی اسپانیا نشاند. پرتغال و اسپانیا با یاری بریتانیا شورش کردند و اتریش نیز کوشید که جنگ با فرانسه را ازسر گیرد، اما در واگرام شکست خورد. ناپلئون در ۱۷۹۶ با ژوزفین دو بوارنه ازدواج کرد، اما در ۱۸۰۹ برای نشان دادن برابری خود با هاپسبورگ ها، ژوزفین را طلاق داد و با ماری لوئیز، دختر امپراتور اتریش ازدواج کرد. پس از قصور روسیه در اجرای محاصرۀ اقتصادی بریتانیا، ناپلئون به روسیه لشکر کشید و مسکو را تصرف کرد، اما عقب نشینی او از مسکو در زمستان سخت ۱۸۱۲ باعث شد پروس و اتریش در ۱۸۱۳ بر ضد او اعلام جنگ کنند. ناپلئون در لایپزیگ شکست خورد و از آلمان بیرون رانده شد. به رغم مقاومت درخشان ناپلئون در خاک فرانسه، متفقین به پاریس یورش بردند و او را در آوریل ۱۸۱۴ به کناره گیری از قدرت واداشتند و به جزیرۀ الب، در ساحل غربی ایتالیا، تبعید کردند. در مارس ۱۸۱۵ از تبعیدگاه خود گریخت و با یاری مارشال نِی برای ۱۰۰ روز قدرت را دردست گرفت، اما بریتانیا و پروس در ژوئن در واترلو، واقع در بلژیک، علیه او متحد شدند؛ او خود را تسلیم بریتانیایی ها کرد و پس از برکناری مجدد به جزیرۀ سنت هلن، در ۱۹۰۰کیلومتری غرب افریقا، تبعید شد و در همان جا درگذشت. در ۱۸۴۰ جسدش را به پاریس بردند و در هتل دز آنوالید به خاک سپردند. نیز ← بُناپارت
ناپِلْئون اوّل
(به فرانسه ناپُلِئون معروف به: ناپلئون بناپارت) امپراتور فرانسه (۱۸۰۴ـ۱۸۱۴ و ۱۸۱۴ـ۱۸۱۵). از ۱۷۹۶ ژنرال ارتش فرانسه در جنگ های اروپایی انقلاب فرانسه بود و در ۱۷۹۹ حکومت دیرکتوار را برانداخت و خود را دیکتاتور فرانسه کرد. از ۱۸۰۳ رفته رفته بخش اعظم اروپا را به تصرف خود درآورد (جنگ های ناپلئونی) و برادران خود را به منزلۀ شاهان دست نشانده در این متصرفات گماشت. پس از جنگ شبه جزیره و عقب نشینی از مسکو در ۱۸۱۲، به اجبار از قدرت کناره گرفت (۱۸۱۴) و به جزیرۀ البا تبعید شد. در مارس ۱۸۱۵ بار دیگر به قدرت رسید، اما از نیروهای بریتانیایی و پروسی در نبرد واترلو شکست خورد و به جزیرۀ سنت هلنا تبعید شد. آثار اصلاحات اداری و قوانین او هنوز در فرانسه مشهود است. ناپلئون در آژاکسیو، در جزیرۀ کُرس، زاده شد. در ۱۷۸۵ افسر توپخانه شد. نخستین بار در ۱۷۹۳ در محاصرۀ تولون شایستگی خود را نشان داد. در ۱۷۹۵ شورش سلطنت طلبان را در پاریس سرکوب کرد و در پی آن، فرماندهی لشکرکشی ایتالیا در جنگ با اتریشی ها را برعهده گرفت و اتریشی ها را در لودی، آرکوله، و ریوولی شکست داد (۱۷۹۶ـ۱۷۹۷). نقشۀ او برای حمله به هند به لشکرکشی او به مصر انجامید که در نیمۀ راه قرار داشت و پس از تصرف آن جا، به سوریه حمله کرد، اما نلسون، دریاسالار انگلیسی، ناوگان او را در نبرد نیل نابود کرد. ناپلئون به فرانسه بازگشت و با کودتایی حکومت دیرکتوار را برانداخت و خود در مقام کنسول اول، حکومت دیکتاتوری برقرار کرد. در ۱۸۰۰ اتریشی ها را در مارنگو شکست داد که درپی آن در ائتلاف ضد فرانسه تزلزل پدید آمد و در ۱۸۰۲ آتش بس اعلام شد. در نتیجۀ همه پرسی در همان سال کنسول مادام العمر و در نتیجۀ همه پرسی دیگری در ۱۸۰۴ امپراتور فرانسه شد. ناپلئون اصلاحات حقوقی و آموزشی ژاکوبن ها را ادامه و گسترش داد، اما حکومت استبدادی متمرکزی را به جای قانون اساسی دموکراتیک انقلاب فرانسه برقرار کرد و با انعقاد کنکوردایی (موافقت نامه ای) با پاپ پیوس هفتم با کلیسا صلح کرد. قانون نامۀ ناپلئون هنوز هم مبنای قوانین فرانسه است. جنگ با بریتانیا در ۱۸۰۳ ازسر گرفته شد. اتریش و روسیه از ۱۸۰۵ و پروس از ۱۸۰۶ به بریتانیا پیوستند. ناپلئون، که نیروی دریایی بریتانیا مانع از تهاجم او به بریتانیا می شد، با پیروزی در اولم و اوسترلیتز (۱۸۰۵) اتریش، و با پیروزی در ینا (۱۸۰۶) پروس را از میدان خارج کرد. پس از نبردهای آیلاو و فریدلاند، با روسیه در تیلزیت پیمان اتحاد بست (۱۸۰۷). آن گاه در تلاشی برای محاصرۀ اقتصادی بریتانیا ورود هر گونه کالای بریتانیایی به خاک اصلی اروپا را ممنوع کرد. سپس پرتغال را اشغال کرد و در ۱۸۰۸ برادر خود ژوزف را بر تخت پادشاهی اسپانیا نشاند. پرتغال و اسپانیا با یاری بریتانیا شورش کردند و اتریش نیز کوشید که جنگ با فرانسه را ازسر گیرد، اما در واگرام شکست خورد. ناپلئون در ۱۷۹۶ با ژوزفین دو بوارنه ازدواج کرد، اما در ۱۸۰۹ برای نشان دادن برابری خود با هاپسبورگ ها، ژوزفین را طلاق داد و با ماری لوئیز، دختر امپراتور اتریش ازدواج کرد. پس از قصور روسیه در اجرای محاصرۀ اقتصادی بریتانیا، ناپلئون به روسیه لشکر کشید و مسکو را تصرف کرد، اما عقب نشینی او از مسکو در زمستان سخت ۱۸۱۲ باعث شد پروس و اتریش در ۱۸۱۳ بر ضد او اعلام جنگ کنند. ناپلئون در لایپزیگ شکست خورد و از آلمان بیرون رانده شد. به رغم مقاومت درخشان ناپلئون در خاک فرانسه، متفقین به پاریس یورش بردند و او را در آوریل ۱۸۱۴ به کناره گیری از قدرت واداشتند و به جزیرۀ الب، در ساحل غربی ایتالیا، تبعید کردند. در مارس ۱۸۱۵ از تبعیدگاه خود گریخت و با یاری مارشال نِی برای ۱۰۰ روز قدرت را دردست گرفت، اما بریتانیا و پروس در ژوئن در واترلو، واقع در بلژیک، علیه او متحد شدند؛ او خود را تسلیم بریتانیایی ها کرد و پس از برکناری مجدد به جزیرۀ سنت هلن، در ۱۹۰۰کیلومتری غرب افریقا، تبعید شد و در همان جا درگذشت. در ۱۸۴۰ جسدش را به پاریس بردند و در هتل دز آنوالید به خاک سپردند. نیز ← بُناپارت
wikijoo: ناپلیون_اول