نامه ای درباره تساهل

نامه ای دربارۀ تساهل
(یا: نامه ای دربارۀ عدم تعصب و سخت گیری) کتابی در نیل به اصل تساهل در اندیشۀ جدید، از جان لاک، منتشرشده به انگلیسی در ۱۶۸۹ بدون نام نویسنده. لاک در این اثر بحث خود را از منظر مذهبی آغاز کرده، و با بیان این نکته که کلیسای مسیح مبتنی بر اصل شفقت و پذیرای هر نوع انسانی حتی غیرمسیحیان است، تساهل را از ویژگی های اساسی مسیحیت برشمرده است. او سپس به بررسی این مسئله از منظر حقوقی پرداخته و کوشیده است حدود صلاحیت های کلیسا و دولت را مشخص کند. او بر ضرورت جدایی آشکار میان دو قدرت تأکید کرده است. به عقیدۀ لاک، قدرت شرعی محدودیت هایی دارد، یعنی کلیسا به مثابۀ اجتماعی آزاد و ارادی که برای نجات روح و خدمت به خداست، نمی تواند کسی را مطلقاً تابع خود کند، چراکه اعمال فشار فقط در حیطۀ صلاحیت مأموران دولتی است، و حق حکومت بر مردم به دولت مردان قدرت تعیین دیانت حقیقی را نمی دهد. او عدم رعایت تساهل را تجاوز به حقوق دولت و اموال و آزادی شهروندان و برهم زنندۀ صلح و آرامش دانسته است. لاک سخن خود را در این اثر بحث دربارۀ برابری حقوق برای همۀ ادیان به پایان برده است. اصل تساهل که اساس اندیشۀ سیاسی لاک، مبتنی بر حقِ اجتماع آزاد است، در نامه ای دربارۀ تساهل با چنان قدرتی در میان اندیشه های سیاسی روزگار خود بسط یافت که تا آن زمان کم سابقه بود.