[ویکی فقه] در روایتی وارد شده است که امیرمؤمنین (علیه السّلام) فرزند خود را به اسم عثمان بن عفان نام گذاری کرده است؛ در این مقاله صحت و سقم این مطلب، از راه بررسی سند روایت بررسی شده است.
روایت، از نظر سند ضعیف است؛ زیرا در سند آن افراد «متروک الحدیث و ضعیف الحدیث» وجود دارد، از این جهت نمی شود به آن استدلال و استناد کرد.متن این روایت در کتاب «تاریخ مدینه دمشق» با این سند نقل شده است: اَخْبَرَنَا ابو عَبْد اللَّه مُحَمَّد بْن اِبْرَاهِیم النشابی، انا ابو الفضل اَحْمَد بْن عَبْد المنعم بْن اَحْمَد بْن بندار، انا ابو الْحَسَن العتیقی، انا ابو الْحَسَن الدَّارَقُطْنِیّ، نا ابو بَکْر الشافعی، نا عَبْد اللَّه بْن ناجیة، نا عباد بْن اَحْمَد العرزمی، نا عمی، عَنْ ابیه، عَنْ عَمْرو بْن قیس، عَنْ عطیة، عَنْ ابی سعید، قَالَ: مررت بغلام له ذؤابة وجمة اِلَی جنب علی بْن ابی طالب، فقلت: مَا هَذَا الصبی اِلَی جانبک؟ قَالَ: هَذَا عُثْمَان بْن علی، سمیته بعثمان بْن عفان، وقد سمیته بعُمَر بْن الخطاب، وسمیت بعباس عم النبی صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ، وسمیت بخیر البریة مُحَمَّد صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ، فاما حسن وحسین ومحسن، فانما سماهم رَسُول اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ، وعق عنهم، وحلق رءوسهم، وتصدق بوزنها، وامر بهم فسروا وختنوا...ابوسعید خدری می گوید: نزد علی بن ابی طالب کودکی را دیدم که موهایش پر پشت و بافته شده بر روی شانه هایش آویزان بود. عرضه داشتم: این کودک در نزد شما کیست؟ حضرت فرمودند: پسرم عثمان است که به خاطر عثمان بن عفان، این نام را بر او نهاده ام و به نام عمر بن خطاب و به نام عباس عموی پیامبر و به نام بهترین بندگان محمد (صلی الله علیه و آله وسلّم)، فرزندان دیگرام را نام گذاری کره ادم. اما حسن و حسین و محسن را رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) نام گذاری نموده و برایشان عقیقه کرده اند و موهایشان را تراشیده و به وزن آن صدقه داده اند...
ابن عساکر الدمشقی الشافعی، ابی القاسم علی بن الحسن ابن هبة الله بن عبدالله، (متوفای۵۷۱ه)، تاریخ مدینة دمشق و ذکر فضلها وتسمیة من حلها من الاماثل، ج۴۵، ص۳۰۴، تحقیق:محب الدین ابی سعید عمر بن غرامة العمری، ناشر:دار الفکر - بیروت - ۱۹۹۵.
از نظر دلالت، ظاهر این روایت بیان می کند که امیرمؤمنان (علیه السّلام) فرزندان خود را به «نام عثمان بن عفان و به نام عمر بن خطاب» نام گذاری کرده است؛ اما صحت و سقم این مطلب را باید از راه بررسی سند روایت به دست آورد.در تحقیق سند، روشن می شود که برخی راوایان آن از نظر علمای رجال اهل سنت تضعیف شده و یا مجهول هستند:۱. عبدالله بن ناجیه: این شخص را هیچ یکی از علمای رجال توثیق و مدح نکرده اند.۲. عباد بن احمد عرزمی: این راوی از نظر علمای رجال اهل سنت متروک الحدیث است. ذهبی سخن دارقطنی را درباره وی آورده است: عباد بن احمد العرزمی... قال الدارقطنی متروک. عباد بن احمد عرزمی... دار قطنی گفته: او متروک الحدیث است.
الذهبی الشافعی، شمس الدین ابوعبدالله محمد بن احمد بن عثمان (متوفای۷۴۸ ه)، میزان الاعتدال فی نقد الرجال، ج۲، ص۳۶۵.
این روایت هرچند در ظاهر دلالت دارد که امیرمؤمنان به خاطر عثمان بن عفان اسم پسرش را «عثمان» گذاشته اند، اما روایت از نظر دلالت با این راویان مجهول و ضعیف به شدت اعتبارش زیر سؤال رفته است. در نهایت اگر کسی به آن احتجاج کند، در نهایت جهل و نادانی به سر می برد.ابوالفرج اصفهانی: نام گذاری فرزند علی (علیه السّلام) به نام «عثمان بن مظعون» بوده است حال که ضعف سند روایت مورد سؤال روشن شد، دیگر هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد امیرمؤمنان (علیه السّلام) فرزند خود را به نام «عثمان بن عفان» نام گذاری کرده باشد. به نقل برخی علمای اهل سنت، امیرمؤمنان (علیه السّلام) تصریح نمود که نام گذاری فرزندش به نام «عثمان بن مظعون» یکی از صحابه رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) بوده است نه «عثمان بن عفان». ابوالفرج اصفهانی می نویسد: وعثمان بن علی الذی روی عن علی انه قال: انماسمیته باسم اخی عثمان بن مظعون. عثمان بن علی همان فردی است که علی در باره اش فرموده اند: من او را به اسم برادرم عثمان بن مظعون نام گذاری کرده ام.
الاصفهانی، ابو الفرج علی بن الحسین (متوفای۳۵۶ه)، مقاتل الطالبیین، ج۱، ص۸۹.
...
روایت، از نظر سند ضعیف است؛ زیرا در سند آن افراد «متروک الحدیث و ضعیف الحدیث» وجود دارد، از این جهت نمی شود به آن استدلال و استناد کرد.متن این روایت در کتاب «تاریخ مدینه دمشق» با این سند نقل شده است: اَخْبَرَنَا ابو عَبْد اللَّه مُحَمَّد بْن اِبْرَاهِیم النشابی، انا ابو الفضل اَحْمَد بْن عَبْد المنعم بْن اَحْمَد بْن بندار، انا ابو الْحَسَن العتیقی، انا ابو الْحَسَن الدَّارَقُطْنِیّ، نا ابو بَکْر الشافعی، نا عَبْد اللَّه بْن ناجیة، نا عباد بْن اَحْمَد العرزمی، نا عمی، عَنْ ابیه، عَنْ عَمْرو بْن قیس، عَنْ عطیة، عَنْ ابی سعید، قَالَ: مررت بغلام له ذؤابة وجمة اِلَی جنب علی بْن ابی طالب، فقلت: مَا هَذَا الصبی اِلَی جانبک؟ قَالَ: هَذَا عُثْمَان بْن علی، سمیته بعثمان بْن عفان، وقد سمیته بعُمَر بْن الخطاب، وسمیت بعباس عم النبی صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ، وسمیت بخیر البریة مُحَمَّد صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ، فاما حسن وحسین ومحسن، فانما سماهم رَسُول اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ، وعق عنهم، وحلق رءوسهم، وتصدق بوزنها، وامر بهم فسروا وختنوا...ابوسعید خدری می گوید: نزد علی بن ابی طالب کودکی را دیدم که موهایش پر پشت و بافته شده بر روی شانه هایش آویزان بود. عرضه داشتم: این کودک در نزد شما کیست؟ حضرت فرمودند: پسرم عثمان است که به خاطر عثمان بن عفان، این نام را بر او نهاده ام و به نام عمر بن خطاب و به نام عباس عموی پیامبر و به نام بهترین بندگان محمد (صلی الله علیه و آله وسلّم)، فرزندان دیگرام را نام گذاری کره ادم. اما حسن و حسین و محسن را رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) نام گذاری نموده و برایشان عقیقه کرده اند و موهایشان را تراشیده و به وزن آن صدقه داده اند...
ابن عساکر الدمشقی الشافعی، ابی القاسم علی بن الحسن ابن هبة الله بن عبدالله، (متوفای۵۷۱ه)، تاریخ مدینة دمشق و ذکر فضلها وتسمیة من حلها من الاماثل، ج۴۵، ص۳۰۴، تحقیق:محب الدین ابی سعید عمر بن غرامة العمری، ناشر:دار الفکر - بیروت - ۱۹۹۵.
از نظر دلالت، ظاهر این روایت بیان می کند که امیرمؤمنان (علیه السّلام) فرزندان خود را به «نام عثمان بن عفان و به نام عمر بن خطاب» نام گذاری کرده است؛ اما صحت و سقم این مطلب را باید از راه بررسی سند روایت به دست آورد.در تحقیق سند، روشن می شود که برخی راوایان آن از نظر علمای رجال اهل سنت تضعیف شده و یا مجهول هستند:۱. عبدالله بن ناجیه: این شخص را هیچ یکی از علمای رجال توثیق و مدح نکرده اند.۲. عباد بن احمد عرزمی: این راوی از نظر علمای رجال اهل سنت متروک الحدیث است. ذهبی سخن دارقطنی را درباره وی آورده است: عباد بن احمد العرزمی... قال الدارقطنی متروک. عباد بن احمد عرزمی... دار قطنی گفته: او متروک الحدیث است.
الذهبی الشافعی، شمس الدین ابوعبدالله محمد بن احمد بن عثمان (متوفای۷۴۸ ه)، میزان الاعتدال فی نقد الرجال، ج۲، ص۳۶۵.
این روایت هرچند در ظاهر دلالت دارد که امیرمؤمنان به خاطر عثمان بن عفان اسم پسرش را «عثمان» گذاشته اند، اما روایت از نظر دلالت با این راویان مجهول و ضعیف به شدت اعتبارش زیر سؤال رفته است. در نهایت اگر کسی به آن احتجاج کند، در نهایت جهل و نادانی به سر می برد.ابوالفرج اصفهانی: نام گذاری فرزند علی (علیه السّلام) به نام «عثمان بن مظعون» بوده است حال که ضعف سند روایت مورد سؤال روشن شد، دیگر هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد امیرمؤمنان (علیه السّلام) فرزند خود را به نام «عثمان بن عفان» نام گذاری کرده باشد. به نقل برخی علمای اهل سنت، امیرمؤمنان (علیه السّلام) تصریح نمود که نام گذاری فرزندش به نام «عثمان بن مظعون» یکی از صحابه رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) بوده است نه «عثمان بن عفان». ابوالفرج اصفهانی می نویسد: وعثمان بن علی الذی روی عن علی انه قال: انماسمیته باسم اخی عثمان بن مظعون. عثمان بن علی همان فردی است که علی در باره اش فرموده اند: من او را به اسم برادرم عثمان بن مظعون نام گذاری کرده ام.
الاصفهانی، ابو الفرج علی بن الحسین (متوفای۳۵۶ه)، مقاتل الطالبیین، ج۱، ص۸۹.
...
wikifeqh: نام گذاری_فرزند_امام_علی_به_عثمان