ناصرخسرو، خیابان
خیابان ناصرخسرو، سال 1325
حد فاصل میدان توپخانه (امام خمینی) و خیابان بوذرجمهری (۱۵خرداد) در تهران. در ۱۲۸۲ق و دورۀ ناصرالدین شاه قاجار با پُرکردن خندق شرقی حصار ارگ سلطنتی، معروف به گذر شترگلو، احداث و به نام او ناصریه خوانده شد. در ۱۲۸۴ش، خیابان را از شمال به میدان توپخانه امتداد دادند و دروازه ای مجلل و کاشی کاری به همان نام برای آن ساختند. ناصریه مهم ترین خیابان تهران و بسیار سرسبز و پردرخت بود، در دو طرف نهر داشت و چراغ های پایه دار چدنی آن را روشن می کرد و گردشگاه مردم شهر بود. پس از عبور از میدان شمس العماره با یک انحنا به سه راه مسجد شاه و خیابان جُبّه خانه (بوذرجمهری بعدی) متصل می شد. درِ دبیرستان دارالفنون، خیابان دراندرون، شمس العماره و مسجد شاه به آن باز می شد، همچنین در آشپزخانۀ اندرونی ارگ سلطنتی معروف به درِ آشپزخانه که چون در زمان احمدشاه و دورۀ جنگ جهانی اول، از آنجا فقرا اطعام می شدند، به درِ احمدشاهی شهرت پیدا کرده بود و بعدها به شرکت داروپخش تبدیل شد. عمارت کامران میرزا نایب السلطنه نیز از طریق در اندرون به آن راه داشت. قهوه خانۀ پنجه باشی یا یوزباشی در آنجا بود و درِ ضلع جنوبی مدرسۀ نظام که بعدها به مدرسۀ موسیقی و در اواخر دورۀ قاجار دوباره به مدرسۀ نظام تبدیل شد، به ناصریه باز می شد. در ۱۳۰۴ق، در انتهای شمالی آن عمارت دو طبقۀ تلگراف خانه ساخته شد که امروز بانک تجارت است. در دورۀ رضاشاه پهلوی عریض و مستقیم شد و ناصرخسرو نام گرفت. خیابان ناصریه در دورۀ انقلاب مشروطیت مرکز تظاهرات مردم بود. با افتتاح کتابخانه ها و کتابفروشی ها و چاپخانه ها به مرکز فعالیت فرهنگی تهران نیز تبدیل شد و تا دهه های ۱۳۲۰ و ۱۳۳۰ش که به مرور خیابان شاه آباد جای آن را گرفت، مرکز کتابفروشی های شهر تهران و محل تجمع و گردهمایی مشروطه خواهان و روشنفکران و دانشمندان بود. در سال ۱۳۱۸ش بیشتر این مراکز همراه با دیگر مغازه های ضلع غربی خیابان برای تأسیس وزارت دارایی تخریب شدند. اولین قرائت خانه های تهران که محل مطالعه روزنامه ها و نشریات داخلی و خارجی بودند و بعضی از آن ها کلاس های درس های گوناگون ازجمله زبان های انگلیسی و فرانسه نیز داشتند، در خیابان ناصریه تأسیس شدند. ازجمله مهم ترین آن ها، قرائت خانه های وطنیه، دانش، فردوسی (متعلق به زردشتیان) و قرائت خانه و کتابخانۀ همت احرار اسلامی بود. جنب سقاخانۀ آینه، قرائت خانه ای به نام شرافت بود که از اتاق های اضافی ساختمان آن به عنوان مهمان سرا استفاده می شد. ادارۀ روزنامۀ ادیب الممالک فراهانی نیز در خیابان ناصریه بود. هستۀ اولین کتابخانۀ ملی ایران، کتابخانۀ معارف در ساختمان انجمن معارفِ خیابان ناصریه بود که به همت ملک المتکلمین، میرزا محمدعلی خان نصرت السلطان، و حاجی سید نصرالله تقوی، با اهدای کتاب به وسیلۀ آنان و آزادی خواهان دیگر، در سال ۱۳۱۶ق شکل گرفت و کانون ترقی طلبی و ترویج افکار نوین شد. در اواخر دورۀ قاجار با ورود سینماتوگراف به ایران، آقایِف قفقازی در ناصریه یک سالن نمایش فیلم دایر کرد، اولین داروخانه به سبک اروپایی به وسیلۀ داروسازی فرانسوی به نام شورین در کنار دارالفنون و سپس دواخانۀ شفا در آن جا تأسیس شد. از قدیم ترین عکاسی های تهران، عکاسی پارس، فتوتراپ، فتوپروین، پاشنه طلا و ماشاالله خان پرتو در خیابان ناصریه بودند. مشهورترین آنها عکاسی چهره نما در ساختمانی قدیمی هنوز دایر است. در اوایل دورۀ رضاشاه، ادارۀ کل ثبت احوال و دفتر شرکت آلمانی زیمنس، و در اواخر آن دوره، اولین آموزشگاه رسمی زبان خارجی در خیابان ناصرخسرو برپا شدند. تراموای اسبی از ناصرخسرو عبور می کرد و در دهۀ ۱۳۲۰ش، یک شرکت مسافربری در ابتدای خیابان ناصرخسرو دایر شد. وزارت کار در دهۀ ۱۳۴۰ش در ناصرخسرو بود و آن خیابان به تدریج مرکز مسافرخانه های ارزان قیمت شهر تهران شد. در خیابان ناصرخسرو چند بنا از دوره های قاجار و پهلوی، تیمچۀ امین السلطان با نام تیمچۀ صدراعظمی، سراجی سقاباشی و سرای مظفریان با گنبدی بزرگ در بازار و محلۀ مروی باقی است. محلۀ معروف حیاط شاهی محل سکونت اعضای خانوادۀ آقامحمدخان قاجار و محل مدرسۀ سپهسالار قدیم، نیز نام خود را بر کوچه ای در آن خیابان باقی گذاشته است. ناصرخسرو امروز بورس کتاب های عربی و مذهبی و وسایل و داروهای پزشکی است.
خیابان ناصرخسرو، سال 1325
حد فاصل میدان توپخانه (امام خمینی) و خیابان بوذرجمهری (۱۵خرداد) در تهران. در ۱۲۸۲ق و دورۀ ناصرالدین شاه قاجار با پُرکردن خندق شرقی حصار ارگ سلطنتی، معروف به گذر شترگلو، احداث و به نام او ناصریه خوانده شد. در ۱۲۸۴ش، خیابان را از شمال به میدان توپخانه امتداد دادند و دروازه ای مجلل و کاشی کاری به همان نام برای آن ساختند. ناصریه مهم ترین خیابان تهران و بسیار سرسبز و پردرخت بود، در دو طرف نهر داشت و چراغ های پایه دار چدنی آن را روشن می کرد و گردشگاه مردم شهر بود. پس از عبور از میدان شمس العماره با یک انحنا به سه راه مسجد شاه و خیابان جُبّه خانه (بوذرجمهری بعدی) متصل می شد. درِ دبیرستان دارالفنون، خیابان دراندرون، شمس العماره و مسجد شاه به آن باز می شد، همچنین در آشپزخانۀ اندرونی ارگ سلطنتی معروف به درِ آشپزخانه که چون در زمان احمدشاه و دورۀ جنگ جهانی اول، از آنجا فقرا اطعام می شدند، به درِ احمدشاهی شهرت پیدا کرده بود و بعدها به شرکت داروپخش تبدیل شد. عمارت کامران میرزا نایب السلطنه نیز از طریق در اندرون به آن راه داشت. قهوه خانۀ پنجه باشی یا یوزباشی در آنجا بود و درِ ضلع جنوبی مدرسۀ نظام که بعدها به مدرسۀ موسیقی و در اواخر دورۀ قاجار دوباره به مدرسۀ نظام تبدیل شد، به ناصریه باز می شد. در ۱۳۰۴ق، در انتهای شمالی آن عمارت دو طبقۀ تلگراف خانه ساخته شد که امروز بانک تجارت است. در دورۀ رضاشاه پهلوی عریض و مستقیم شد و ناصرخسرو نام گرفت. خیابان ناصریه در دورۀ انقلاب مشروطیت مرکز تظاهرات مردم بود. با افتتاح کتابخانه ها و کتابفروشی ها و چاپخانه ها به مرکز فعالیت فرهنگی تهران نیز تبدیل شد و تا دهه های ۱۳۲۰ و ۱۳۳۰ش که به مرور خیابان شاه آباد جای آن را گرفت، مرکز کتابفروشی های شهر تهران و محل تجمع و گردهمایی مشروطه خواهان و روشنفکران و دانشمندان بود. در سال ۱۳۱۸ش بیشتر این مراکز همراه با دیگر مغازه های ضلع غربی خیابان برای تأسیس وزارت دارایی تخریب شدند. اولین قرائت خانه های تهران که محل مطالعه روزنامه ها و نشریات داخلی و خارجی بودند و بعضی از آن ها کلاس های درس های گوناگون ازجمله زبان های انگلیسی و فرانسه نیز داشتند، در خیابان ناصریه تأسیس شدند. ازجمله مهم ترین آن ها، قرائت خانه های وطنیه، دانش، فردوسی (متعلق به زردشتیان) و قرائت خانه و کتابخانۀ همت احرار اسلامی بود. جنب سقاخانۀ آینه، قرائت خانه ای به نام شرافت بود که از اتاق های اضافی ساختمان آن به عنوان مهمان سرا استفاده می شد. ادارۀ روزنامۀ ادیب الممالک فراهانی نیز در خیابان ناصریه بود. هستۀ اولین کتابخانۀ ملی ایران، کتابخانۀ معارف در ساختمان انجمن معارفِ خیابان ناصریه بود که به همت ملک المتکلمین، میرزا محمدعلی خان نصرت السلطان، و حاجی سید نصرالله تقوی، با اهدای کتاب به وسیلۀ آنان و آزادی خواهان دیگر، در سال ۱۳۱۶ق شکل گرفت و کانون ترقی طلبی و ترویج افکار نوین شد. در اواخر دورۀ قاجار با ورود سینماتوگراف به ایران، آقایِف قفقازی در ناصریه یک سالن نمایش فیلم دایر کرد، اولین داروخانه به سبک اروپایی به وسیلۀ داروسازی فرانسوی به نام شورین در کنار دارالفنون و سپس دواخانۀ شفا در آن جا تأسیس شد. از قدیم ترین عکاسی های تهران، عکاسی پارس، فتوتراپ، فتوپروین، پاشنه طلا و ماشاالله خان پرتو در خیابان ناصریه بودند. مشهورترین آنها عکاسی چهره نما در ساختمانی قدیمی هنوز دایر است. در اوایل دورۀ رضاشاه، ادارۀ کل ثبت احوال و دفتر شرکت آلمانی زیمنس، و در اواخر آن دوره، اولین آموزشگاه رسمی زبان خارجی در خیابان ناصرخسرو برپا شدند. تراموای اسبی از ناصرخسرو عبور می کرد و در دهۀ ۱۳۲۰ش، یک شرکت مسافربری در ابتدای خیابان ناصرخسرو دایر شد. وزارت کار در دهۀ ۱۳۴۰ش در ناصرخسرو بود و آن خیابان به تدریج مرکز مسافرخانه های ارزان قیمت شهر تهران شد. در خیابان ناصرخسرو چند بنا از دوره های قاجار و پهلوی، تیمچۀ امین السلطان با نام تیمچۀ صدراعظمی، سراجی سقاباشی و سرای مظفریان با گنبدی بزرگ در بازار و محلۀ مروی باقی است. محلۀ معروف حیاط شاهی محل سکونت اعضای خانوادۀ آقامحمدخان قاجار و محل مدرسۀ سپهسالار قدیم، نیز نام خود را بر کوچه ای در آن خیابان باقی گذاشته است. ناصرخسرو امروز بورس کتاب های عربی و مذهبی و وسایل و داروهای پزشکی است.
wikijoo: ناصرخسرو،_خیابان