ناصرالدین شاه قاجار

فرهنگ فارسی

پسر محمد شاه قاجار و چهارمین پادشاه از سلسله قاجاریه . در شب ششم صفر سال ۱۲۴۷ تولد یافت و در سال ۱۲۶۴ بعد از وفات محمد شاه در تبریز بجای پدر نشست. حدود پنجاه سال سلطنت کرد و در ۶۶ سالگی در روز جمعه ۱۷ ذی القعده سال ۱۳۱۳ ه. ق . در حضرت عبدالعظیم بدست میرزا رضا کرمانی بضرب طپانچه مقتول گردید و در همانجا بخاک سپرده شد . در ابتدای سلطنت به یاری میرزا محمد تقی خان امیر کبیر دست به یک سلسله اصلاحات اساسی زد . چند سفر به ممالک غربی رفت . بابیها را قتل عام کرد .

دانشنامه اسلامی

[ویکی شیعه] ناصر الدین شاه قاجار (۱۲۴۷ق- ۱۳۱۳ق) چهارمین پادشاه از سلسله قاجاریه. او را «سلطان صاحبقران» و پس از کشته شدن «شاه شهید» نیز خوانده اند. ناصر الدین شاه حدود پنجاه سال پادشاهی کرد و در نهایت در حرم عبدالعظیم حسنی ترور شد.
شاه به شکار و هنر علاقه مند بود. شعر می سرود، نقاشی می کشید و به تعزیه علاقه داشت. او سه مرتبه به اروپا رفت که با وجود برخی آثار مثبت، انتقادات بسیاری را نیز به همراه داشت. در دوره ناصرالدین شاه علی محمد باب، موسس فرقه بابیه اعدام شد و پیروانش سرکوب شدند.
در سلطنت ناصرالدین شاه قراردادها و امتیازات بسیاری به کشورهای غربی داده شد که برخی از آن ها موجب مخالفت ها و اعتراضات عمومی شد. این دوران عصر تحولات جهانی و کشمکش میان سنت و مدرنیته بود. شاه خود نیز مشتاق تمدن جدید غربی بود و حتی در این محدوده اصلاحاتی را نیز بوجود آورد، با این حال موانع بسیاری برای این امر وجود داشت.

دانشنامه آزاد فارسی

ناصرالدین شاه قاجار (۱۲۴۷ـ۱۳۱۳ق)
چهارمین پادشاه از سلسله قاجاریه (حک: ۱۲۶۴ـ۱۳۱۳ق) فرزند محمدشاه و مهدعلیا. پس از مرگ پدر در ۱۲۶۴ق عازم تهران شد و در قصر گلستان تاج گذاری کرد و صدارت را به امیرکبیر سپرد. طول دوران سلطنت او قریب ۵۰ سال بود و بیشتر از سایر شاهان قاجار سلطنت کرد. او همسران متعدد داشت و صاحب ۲۷ دختر و پسر بود. از همسرانش امینه اقدس و انیس الدوله بیش از همه مقرب و معتبر بودند. از میان پسرانش، مظفرالدین شاه، ظل السلطان و کامران میرزا شهرت بیشتری دارند و معاریف دختران او عبارت اند از فخرالدوله، فروغ الدوله، ضیاء السلطنه، افتخارالسلطنه، تاج السلطنه، اخترالدوله و عصمت الدوله. ناصرالدین شاه در طول سلطنت خود یک بار به زیارت عتبات عالیات و سه بار به اروپا رفت. از این مسافرت ها، گزارش هایی که یا خود تقریر کرده و یا دیگران نوشته اند، به جای مانده است. ناصرالدین شاه طبع شعر و نقاشی داشت و قدری زبان فرانسه می دانست. دوره کوتاه صدارت امیرکبیر (۱۲۶۴ـ۱۲۶۸) با مخالفت ها و توطئه های آشکار و نهان بعضی شاهزادگان و اعیان و به ویژه مهدعلیا مادر شاه به سر آمد و به عزل و اعدام او منتهی شد و صدارت به میرزا آقاخان نوری از مخالفان سرشناس امیرکبیر رسید. یکی از خدمات بزرگ امیرکبیر، تأسیس مدرسه دارالفنون است که از حمایت های شاه برخوردار بود. این مدرسه چند روزی بعد از عزل امیرکبیر افتتاح شد. آغاز سلطنت ناصرالدین شاه با حوادث مختلفی همراه بود نظیر شورش حسن خان سالار در خراسان و شورش های بابیان مازندران و زنجان و فارس. جنگ های هرات (۱۲۷۲ـ۱۲۷۳ق) و دخالت دولت انگلیس به نفع دوست محمد خان پادشاه کابل و قندهار و تصرف بخش هایی از خاک ایران در بوشهر و خوزستان و انعقاد قرارداد پاریس (۱۲۷۳ق/۱۸۵۷م) سبب جدایی قطعی هرات از ایران و تشکیل کشور افغانستان گردید. دوره ناصرالدین شاه، عصر پیدایش نخستین گرایشات قانون خواهی و دوره انتشار عقاید سیاسی و اجتماعی جدید در ایران است. میرزا حسین خان سپهسالار که در ۱۲۸۸ق به صدارت رسید، خود از طرفداران حکومت قانون بود. نخستین روشنفکران ایران و نویسندگان کتاب ها و رسالات انتقادی و سیاسی و اجتماعی در این دوره هویدا شدند. فتحعلی آخوندزاده و میرزا یوسف خان مستشارالدوله، آثار خود را در این دوره تألیف و منتشر کردند و طرفدارانی به دست آوردند. بعضی مؤسسات تمدنی جدید نظیر تلگراف و خط آهن و بانک در زمان ناصرالدین شاه پدیدار شدند و در کنار آن ها نفوذ سرمایه داری خارجی در ایران قوت گرفت. قزاقخانه ایران در جریان سفر دوم ناصرالدین شاه به اروپا و با استعانت از دولت روسیه تشکیل شد و سریعاً به یکی از سازمان های نظامی روسیه در ایران تبدیل گردید. در این دوره امتیازاتی به دولت ها و اتباع کشورهای روسیه و انگلیس داده شد. یکی از این امتیازات واگذاری خرید و فروش انحصاری توتون و تنباکو به کمپانی انگلیسی رژی بود که سرانجام در ۱۳۰۹ق براثر مخالفت روحانیت و شورش مردم لغو شد. نخستین استقراض خارجی دولت ایران که منشاء بسیاری از مشکلات دولت و مردم ایران گردید، پس از این حادثه و برای پرداخت خسارات ناشی از لغو همین قرارداد صورت گرفت. شهر تهران در این دوره تغییرات بسیار به خود دید و از هر طرف گسترش یافت و با احداث دیواری جدید که صدها متر از محل قدیم آن فاصله داشت، بر مساحت شهر افزوده شد. در این دوره ساختمان ها و خیابان های جدیدی در تهران و شمیران احداث گردید که بعضی از آن ها هنوز پابرجا هستند نظیر شمس العماره، صاحبقرانیه، عشرت آباد، سلطنت آباد، مسجد سپهسالار، ساختمان بهارستان، میدان توپخانه، ساختمان تلگراف خانه، عمارات دوشان تپه، قصر فیروزه، قصر یاقوت و شهرستانک. باغ شاه تهران و باغ طغرلیه شهر ری نیز از ساخته های این دوره است. در زمان ناصرالدین شاه نهر بزرگی از رودخانه کرج جدا کرده و آن را از سمت شمال شرق به شهر آوردند و به این ترتیب بخشی از آب مصرفی مردم شهر فراهم آمد. در دوره ناصرالدین شاه، بعضی از اصلاح طلبان درصدد احیاء اتحاد اسلامی برآمدند و در این راه کوشیدند. سید جمال الدین اسدآبادی که از طرفداران این فکر بود، دو بار به دعوت شاه به ایران آمد (۱۳۰۴ و ۱۳۰۸ق) و با انتشار افکار اصلاح طلبانه خود، هر دو بار اسباب نگرانی شاه را فراهم آورد. یکی از طرفداران جدی و پابرجای او، به نام میرزا رضا کرمانی که از تعدیات کامران میرزا نایب السلطنه به جان آمده بود، برای رفع ظلم و استقرار عدل تصمیم به قتل شاه گرفت و سرانجام او را به هنگام زیارت حرم شاه عبدالعظیم به قتل رسانید و به سلطنت طولانی او خاتمه داد.

پیشنهاد کاربران

برای یادسپاری آسانتر می توان با کلمات بازی کرد و داستان ساخت.
شاهان قاجار، همه ی آنها شاه هستند غیر از اولی که اول اسمش آغا و آخر آن خان است گویا هنوز کسی به شاهی آن را قبول نمی کرد یا به اسم آن نمیامد. آقا محمد خان که به یک پیروزی و فتحی دست یافت و آن ایجاد سلسله ی قاجار بود لذا کلمه ی فتح را می پسندید پس شاید به همین مسئله، مثلا پسر برادرش جانشین او شد یعنی فتحعلی شاه، اما همین فتحعلی شاه به جای فتح، باز تکرار می کنم، به جای فتح و پیروزی از روسیه شکست خورد. نتیجهٔ این شکست امضای عهدنامه های ترکمانچای و گلستان بود که به موجب آن، بخش های بزرگی از قلمروهای شمال غربی ایران از جمله کشورهای امروزی ارمنستان، گرجستان، داغستان، جمهوری آذربایجان و نخجوان از ایران جدا شد فتحعلی شاه فرزندی داشت به نام عباس میرزا که در جنگها شرکت می کرد و قبل از پدر از دنیا رفت و پسرش محمد شاه به تخت پادشاهی رسید شاید بشود گفت که فتحعلی شاه به عباس میرزا گفت اسم این پسر را ، اسم شاه اول قاجار بگذار چراکه اگر او نبود من هم شاه نبودم و عباس میرزا با این قصه ی ساختگی ما اسم پسر را محمد گذاشت و از قضا همین پسر، شاه شد تا نام آقا محمد خان هم مثلاً زنده بماند از اتفاقات مهم دوران محمد شاه ظهور باب بود که اوحاضر نشد با فتوای روحانیون شیعه مبنی بر قتل او موافقت کند. اما بعد از محمد شاه دوتا شاه داریم که در اسمشان کلمه ی دین است اولی ناصرالدین شاه و دیگری مظفرالدین شاه، حکومت ناصرالدین شاه آخرین حکومت در ایران با شیوه پادشاهی مطلقه بود. ناصرالدین شاه، پسر محمد شاه، نخستین پادشاه ایرانی بود که در رأس هیئت حاکمه عازم اروپای نوین شد. سید علی محمد باب، مؤسس آئین بابی به دستور او تیرباران شد. ناصرالدین شاه نخستین صدراعظم خود امیرکبیر را به قتل رساند. . او به افتخار نیم قرن سلطنت بر ایران، خود را صاحب قران می نامید ناصرالدین شاه در سال ۱۲۷۵ خورشیدی و در آستانهٔ مراسم پنجاهمین سال پادشاهی اش به ضرب گلوله توسط میرزا رضا کرمانی که یکی از پیروان سید جمال الدین اسدآبادی بود، ترور شد اما آبجی مظفر، کتابی است که شرح حال و زندگینامه مظفرالدین شاه پسر چهارم ناصرالدین شاه می پردازد آبجی لقبی بوده که مردم تهران آن زمان به مظفرالدین شاه داده و حتی اشعاری نیز در این خصوص برایش سروده بودند او فرمان مشروطیت را امضا نمود و تنها ده روز پس از امضای قانون اساسی درگذشت. وی به خاطر همین اقدامات در تاریخ ایران به شاه مشروطه مشهور می باشد. ( مظفر تاج را دو نیم کرد نیمی برای مجلس ) . شاه بعدی محمدعلی شاه بود که به مخالفت با مشروطه پرداخت. وی مجلس شورای ملی را به توپ بست و بسیاری از آزادی خواهان را به قتل رساند. این رویدادها به استبداد صغیر معروف است در تبریز ستارخان ( سردار ملی، ستاره ها وقتی سر دار می روند ) و باقرخان ( سالار ملی، سالاری به قر و فر نیست ) بحمایت مشروطه برخاست و سرانجام مجاهدین از اطراف بقصد تصرف پایتخت حرکت کردند و سربازان محمد علیشاه از عهده جلوگیری آنها بر نیامدند و آنها وارد تهران شدند محمد علیشاه به سفارت روس پناه برد و از سلطنت خلع شد و سپس از ایران خارج گردید و احمد میرزا پسر ۱۲ ساله اش به سلطنت رسید. احمد شاه تا ۱۸ سالگی و رسیدن به سن قانونی نقشی در اداره کشور نداشت و عضد الملک بزرگ خاندان قاجار که از سوی شورائی متشکل از علما و برخی نمایندگان مجلس اول و سران مجاهدین به نیابت سلطنت برگزیده شده بود، زمام امور را عهده دار بود احمد شاه 17 سال پادشاه بود. در طول این مدت مانند پدربزرگ و جد خود سفرهای متعددی به اروپا انجام داد. در سالهای پادشاهی احمد شاه، ایران شاهد حوادث متعددی بود. اعدام شیخ فضل الله نوری ـ به توپ بستن بارگاه امام رضا ( ع ) توسط نظامیان روسیه ـ قیام مردم بوشهر علیه نظامیان انگلیس ـ قیام شیخ محمد خیابانی ـ قیام میرزا کوچک خان جنگلی - کودتای رضاخان پهلوی، اما سالهای جنگ اول جهانی بحرانی ترین سالهای حکومت احمد شاه بود. با آنکه احمد شاه در مجلس شورای ملی دولت ایران را بیطرف خواند، در سالهای جنگ، ایران به اشغال روسیه و انگلیس و عثمانی در آمد، سپس قرارداد 1919 به این اشغالگری رسمیت بخشید و سبب تجزیه ایران شد. در سالهای پایانی حکومت وی کودتای مشترک رضاخان و سیدضیاءالدین طباطبائی، به وقوع پیوست. و مقدمات سلب قدرت از احمد شاه و انقراض سلسله قاجار فراهم شد و این سلسله نهایتاً به موجب مصوبه ای که در آبان 1304 در مجلس شورای ملی به تصویب رسید، منقرض گردید. بدین ترتیب احمد شاه که دو سال قبل از این مصوبه و مقارن کودتای رضاخان در اروپا بسر می برد از سلطنت خلع گردید.
...
[مشاهده متن کامل]

( ۱ ) آغامحمدخان ( آغامحمدخان شاه! )
( ۲ ) فتحعلی شاه ( شکستعلی شاه )
( ۳ ) محمدشاه ( همنام و همخو شاه اول )
( ۴ ) ناصرالدین شاه ( آخرین پادشاهی مطلقه )
( ۵ ) مظفرالدین شاه ( شاه مشروطه )
( ۶ ) محمدعلی شاه ( توپ بستن مجلس )
( ۷ ) احمدشاه ( در ۱۲ سالگی به سلطنت رسید )

بپرس