نادرشاه افشار ( ۲۸ محرم ۱۱۰۰ ه. ق – ۱۱ جمادی الثّانی ۱۱۶۰ ه. ق ) پایه گذار دودمان افشار است که از ۱۱۴۸ تا ۱۱۶۰ ه. ق به عنوان شاه ایران حکومت کرد. بیرون راندن افغان های هوتکی، عثمانی ها و روس ها از کشور، بازپس گیری سرزمین های از دست رفته و یک پارچه سازی ایران، فتح دهلی، ترکستان و جنگ های پیروزمندانهٔ نادرشاه سبب شهرت بسیار او شد. از او با عناوینی مانند ناپلئونِ شرق یا ناپلئونِ ایران و آخرین فاتحِ بزرگِ آسیای میانه یاد شده است.
... [مشاهده متن کامل]
نادر در آغازِ جوانی، نزد حاکمِ اَبیوَرد، باباعلی بیک کوسه احمدلو به خدمت مشغول شد. در هرج ومرجِ ناشی از هجومِ افغان ها به ایران، نادر به خدمتِ مَلِک محمود سیستانی درآمد که مشهد را تصرف کرده بود. پس از دسیسه های گوناگون با سردارانِ ترکمانِ افشار و جَلایِر، نادر گروه خویش از مهاجمان را تشکیل داد و در اتحاد با کُردهای چَمَشْگَزَک در خَبوشان، بر سر کنترلِ مالکیتِ مشهد با ملک محمود به رقابت پرداخت و او را شکست داد. نقش وی در سرکوبِ ملک محمود سیستانی، او را مورد توجهِ تهماسب دوم قرار داد و در سال ۱۱۳۹ ه. ق/۱۷۲۶ م، نادر و نیروی ۲٬۰۰۰ نفریَش را به خدمت گرفت. پس از مدتی، نادر به «قورچی باشی» ( فرمانده گارد ) منصوب شد و مقامِ «تهماسب قلی» ( پیشکارِ تهماسب ) را به عهده گرفت. اعتبارِ وی پیوسته افزایش یافت زیرا سپاهِ تهماسب را به پیروزی های فراوانی رساند.
نادر در ۲۹ سپتامبر ۱۷۲۹ م به پیروزی بر افغان های غِل زایی به رهبریِ اشرفِ افغان در مهماندوست دست یافت. با حضورِ نادر در کنترلِ واقعیِ امور، تهماسب نهایتاً در دسامبر ۱۷۲۹ م در اصفهان مستقر شد و حکومت افغان ها در ایران به پایان رسید. وی در طی بهار و تابستان ۱۷۳۰ م، قلمروهای زیادی را از عثمانی بازپس گرفت. پس از انعقاد عهدنامهٔ صلح میان تهماسب و سلطان محمود یکم، تهماسب را از سلطنت خلع و فرزندِ هشت ماههٔ تهماسب — که نام سلطنتیِ عباس سوم به او داده شد — جانشین کرد و خود وکیلُ الدّوله و نایبُ السَّلطَنه ایران شد. نادر، کرمانشاه که توسط عثمانی تسخیر شده بود را بازپس گرفت و در دسامبر ۱۷۳۳ م با احمد پاشا پیمانِ جدیدی را برای بازگرداندنِ مفادِ عهدنامهٔ ذهاب ( ۱۰۴۹ ه. ق/۱۶۳۹ م ) امضا کرد. سلسلهٔ دیگری از نبردهای عثمانی و ایران در قفقاز و تصرفِ گنجه توسط نادر، که در محاصرهٔ مهندسان روسی قرار گرفتند، دنبال شد. در اواخرِ سالِ ۱۷۳۵ م، نادر احساس کرد به اعتبارِ کافی دست یافته که خود تاج و تخت را به دست گیرد. او در ژانویهٔ ۱۷۳۶ م افراد عالی رتبه از سراسرِ قلمرو صفویه را در دشتِ مُغان گردآورد و این مجمع، نادر را به پادشاهیِ ایران برگزیدند.
... [مشاهده متن کامل]
نادر در آغازِ جوانی، نزد حاکمِ اَبیوَرد، باباعلی بیک کوسه احمدلو به خدمت مشغول شد. در هرج ومرجِ ناشی از هجومِ افغان ها به ایران، نادر به خدمتِ مَلِک محمود سیستانی درآمد که مشهد را تصرف کرده بود. پس از دسیسه های گوناگون با سردارانِ ترکمانِ افشار و جَلایِر، نادر گروه خویش از مهاجمان را تشکیل داد و در اتحاد با کُردهای چَمَشْگَزَک در خَبوشان، بر سر کنترلِ مالکیتِ مشهد با ملک محمود به رقابت پرداخت و او را شکست داد. نقش وی در سرکوبِ ملک محمود سیستانی، او را مورد توجهِ تهماسب دوم قرار داد و در سال ۱۱۳۹ ه. ق/۱۷۲۶ م، نادر و نیروی ۲٬۰۰۰ نفریَش را به خدمت گرفت. پس از مدتی، نادر به «قورچی باشی» ( فرمانده گارد ) منصوب شد و مقامِ «تهماسب قلی» ( پیشکارِ تهماسب ) را به عهده گرفت. اعتبارِ وی پیوسته افزایش یافت زیرا سپاهِ تهماسب را به پیروزی های فراوانی رساند.
نادر در ۲۹ سپتامبر ۱۷۲۹ م به پیروزی بر افغان های غِل زایی به رهبریِ اشرفِ افغان در مهماندوست دست یافت. با حضورِ نادر در کنترلِ واقعیِ امور، تهماسب نهایتاً در دسامبر ۱۷۲۹ م در اصفهان مستقر شد و حکومت افغان ها در ایران به پایان رسید. وی در طی بهار و تابستان ۱۷۳۰ م، قلمروهای زیادی را از عثمانی بازپس گرفت. پس از انعقاد عهدنامهٔ صلح میان تهماسب و سلطان محمود یکم، تهماسب را از سلطنت خلع و فرزندِ هشت ماههٔ تهماسب — که نام سلطنتیِ عباس سوم به او داده شد — جانشین کرد و خود وکیلُ الدّوله و نایبُ السَّلطَنه ایران شد. نادر، کرمانشاه که توسط عثمانی تسخیر شده بود را بازپس گرفت و در دسامبر ۱۷۳۳ م با احمد پاشا پیمانِ جدیدی را برای بازگرداندنِ مفادِ عهدنامهٔ ذهاب ( ۱۰۴۹ ه. ق/۱۶۳۹ م ) امضا کرد. سلسلهٔ دیگری از نبردهای عثمانی و ایران در قفقاز و تصرفِ گنجه توسط نادر، که در محاصرهٔ مهندسان روسی قرار گرفتند، دنبال شد. در اواخرِ سالِ ۱۷۳۵ م، نادر احساس کرد به اعتبارِ کافی دست یافته که خود تاج و تخت را به دست گیرد. او در ژانویهٔ ۱۷۳۶ م افراد عالی رتبه از سراسرِ قلمرو صفویه را در دشتِ مُغان گردآورد و این مجمع، نادر را به پادشاهیِ ایران برگزیدند.
