حاجی میروَیس خان هوتک یا میرویس خان نیکه ( ۱۰۸۶ تا ۱۱۲۷ ه. ق / ۱۶۷۳–۱۷۱۵ م ) از افغانان غل زایی ( غلجائی ) و بنیانگذار پادشاهی هوتکیان بود. او در قندهار تولد یافت، پدرش سلیم خان ( خالم خان پشتون ) و مادرش نازو انا دختر یکی از خانهای عشیره توخی بود. وی در اواخر دولت صفویه بخاطر جور و ستم گرگین خان گرجی علیه دولت ایران آن زمان شورید. در ابتدای کار کلانتر قندهار بود اما هنگامی که دولت ایران حکومت قندهار را در سال ۱۱۱۹ ه. ق به گرگین خان گرجی سپرد میرویس که مورد سوءظن حاکم واقع شده بود به اصفهان تبعید شد. در اصفهان میرویس به ضعف دولت صفوی پی برد و با دسیسه ای بزرگان دربار شاه را نسبت به گرگین خان بدگمان ساخت و سپس به بهانهٔ زیارت مکه از شاه اجازهٔ سفر گرفت. در آنجا از علمای سنت فتوی گرفت که محاربه با شیعیان موافق احکام شرع است. پس از بازگشت به اصفهان در ۱۱۲۱ ه. ق / ۱۷۰۹ م. اجازه یافت که به قندهار برگردد. افغانان غلزایی قندهار از ستمگری های گرگین خان گرجی، حاکم شهر به ستوه آمده به اغوای میرویس غلزایی کلانتر شهر بر سر او ریخته وی را کشتند. پس از کشته گرگین خان، افغانان همگی نیروهای پادگان شهر را از دم شمشیر گذرانیده پرچم مخالفت برافراشتند. شاه سلطان حسین صفوی هنگامی از خواب بیدار شد که کار از کار گذشته بود. قندهار سر از فرمان دربار صفوی پیچیده، میرویس به حاکمی شهر رسیده بود. چون یک سال از این میان گذشت، شاه سلطان حسین پس از اینکه با فرستادن نمایندگان خود از تسلیم میرویس و فرمانبرداری غلزایی ها ناامید شد و کیخسروخان گرجی، برادرزاده گرگین خان را با ۳۰ هزار سپاهی، به خونخواهی عمویش و سرکوبی میرویس فرستاد. کیخسروخان پس از یکسال محاصرهٔ شهر، کاری از پیش نبرد و تنها کاری که توانست انجام دهد این بود که عبدالله خان پسر حیات سلطان ابدالی را که در خاک هند به سر می برد، به فرماندهی افغانان شمالی برگماشته و در این اندیشه بود که به کمک او به شهر تاخته کار میرویس را بسازد؛ ولی در این گیرودار کسان میرویس او را غافلگیر نموده، کشتند و از همه سپاهیانش تنها ۷۰۰ تن توانستند جان سالم به در برند.
... [مشاهده متن کامل]
پس از کیخسرو، شاه سلطان حسین، محمدزمان خان حاکم پیشین قندهار را از اصفهان به قندهار فرستاد ولی از دست او هم کاری ساخته نشد و به دست افغانان دستگیر و کشته شد. شاه سلطان حسین چون شورشیان را سخت پابرجا دید ناچار به آن ها پیشنهاد صلح نمود. میرویس پیشنهاد پادشاه ایران را به سه شرط سنگین پذیرفت که بدین گونه بود:
... [مشاهده متن کامل]
پس از کیخسرو، شاه سلطان حسین، محمدزمان خان حاکم پیشین قندهار را از اصفهان به قندهار فرستاد ولی از دست او هم کاری ساخته نشد و به دست افغانان دستگیر و کشته شد. شاه سلطان حسین چون شورشیان را سخت پابرجا دید ناچار به آن ها پیشنهاد صلح نمود. میرویس پیشنهاد پادشاه ایران را به سه شرط سنگین پذیرفت که بدین گونه بود:
