میرزا مهدی خان شقاقی ( ۱۲۲۳–۱۲۹۹ ) ملقب به ممتحن الدوله نخستین مهندس معمار ( آرشیتکت ) ایران است.
وی در سال ۱۲۶۳ ه. ق ( ۱۲۲۳ ه. خ / ۱۸۴۳ م ) در تهران، محله سنگلج که مرکز سلطنت آن زمان تهران بود متولد شد. پدر وی میرزا قلی خان شقاقی معروف به تاریخ نویس گرمرودی ( میانه ) که چندین کتاب تاریخی از خود به جای گذاشته است، از کارمندان وزارت خارجه و دوستان میرزا سعیدخان مؤتمن الملک وزیر امور خارجه عهد ناصری بود.
... [مشاهده متن کامل]
مهدی خان شقاقی پس از چند سال تحصیل در مکتب سرخانه و در مدرسهٔ دارالفنون جدیدالتأسیس در سال ۱۲۷۶ ه. ق ( ۱۲۳۶ ه. خ / ۱۸۵۷ م ) بر اثر یک سلسله اتفاقات خانوادگی به دستور شخص «ناصرالدین شاه» با اولین هیئت محصلین به پاریس اعزام شد و پس از اتمام تحصیلات متوسطه و اخذ گواهی نامهٔ مهندسی معماری در مدرسهٔ عالی «اِکُل نُرمال سوپریور دو پاری» و دانشکدهٔ معماری ( آرشیتکتور ) پاریس در سال ۱۲۴۳ ه. خ ( ۱۸۶۴ م ) به ایران بازگشت.
ممتحن الدوله پس از بازگشت به ایران به عضویت در وزارت خارجه در امده و تا مقام معاونت و مشاورت وزیر خارجه ترقی کرد.
وی در تمام مدت وزارت امور خارجه «عباس قوام الدوله» ( قمی تفرشی ) مقام مستشاری داشت و در سفر ناصرالدین شاه به اروپا ملتزم رکاب بود. او در سفر اول «مظفرالدین شاه» به اروپا نیز در رکاب بود ولی از پترزبورگ مأمور کمیساریای راه انزلی به تهران شد. وی تا مدت ها بعد مقام مستشاری وزارت خارجه را حفظ کرد.
میرزا مهدی خان شقاقی در خاطرات خود در مورد چگونگی نیل به لقب ممتحن الدوله می نویسد که به علت ترجمه و تألیف کتاب حقوق بین المللی و نیز تشویق وزارت خارجه به افتتاح مدرسهٔ علوم سیاسی و نوشتن پروگرام این مدرسه با همکاری «سعدالدوله» به لقب ممتحن الدوله و عنوان جنابی مفتخر و به دریافت مبلغ هشتصد تومان اضافه مواجب و رتبهٔ امیر تومانی نایل شد و بعداً دارای نشان و تمثال ناصرالدین شاهی گردید.
از جمله آثار معماری مشهور وی می توان به ساختمان های مسجد سپهسالار ( شهید مطهری فعلی ) ، مجلس شورای ملی، پارک اتابک و قصر فیروزه , عمارت مفخم بجنورد اشاره کرد که طراحی و نقشه کشی را او بر عهده داشته و بر ساختنشان نظارت کرده بود.
وی مؤلف نخستین اثر فارسی دربارهٔ قواعد دیپلماسی و حقوق بین الملل به نام «مآثر مهدیه» است. این کتاب از نخستین ترجمه های حقوق بین الملل و دیپلماسی به فارسی است. تألیف کتاب در زمان معاونت وی در وزارت خارجه و به دستور ناصرالدین شاه و با استفاده از متون اروپایی انجام شد. از محتوای مطالب کتاب برمی آید که اصول مصوب حاصل از نشست کنسرت اروپایی در وین و مذاکرات دول اروپایی در نیل به این تصمیمات مورد توجه و مطالعه گردآورنده مآثر مهدیه قرار گرفته و وی با توجه به این نکات به تنظیم و نگارش رساله خود برخاسته است. با نگرش به روش تدوین این کتاب یعنی ترجمه و تألیف و اشاره نویسنده به این نکته که اطلاعات جمع آوری شده علاوه بر ترجمه متون فرانسوی حاصل تجربیات بیست و پنج ساله وی در خدمت به دستگاه سیاست خارجی کشورش است، می توان پذیرفت که بخش مهمی از مطالب این اثر نشان دهنده آئین کار و نظم و ترتیب امور در این حوزه از دولت قاجاران است.
وی در سال ۱۲۶۳ ه. ق ( ۱۲۲۳ ه. خ / ۱۸۴۳ م ) در تهران، محله سنگلج که مرکز سلطنت آن زمان تهران بود متولد شد. پدر وی میرزا قلی خان شقاقی معروف به تاریخ نویس گرمرودی ( میانه ) که چندین کتاب تاریخی از خود به جای گذاشته است، از کارمندان وزارت خارجه و دوستان میرزا سعیدخان مؤتمن الملک وزیر امور خارجه عهد ناصری بود.
... [مشاهده متن کامل]
مهدی خان شقاقی پس از چند سال تحصیل در مکتب سرخانه و در مدرسهٔ دارالفنون جدیدالتأسیس در سال ۱۲۷۶ ه. ق ( ۱۲۳۶ ه. خ / ۱۸۵۷ م ) بر اثر یک سلسله اتفاقات خانوادگی به دستور شخص «ناصرالدین شاه» با اولین هیئت محصلین به پاریس اعزام شد و پس از اتمام تحصیلات متوسطه و اخذ گواهی نامهٔ مهندسی معماری در مدرسهٔ عالی «اِکُل نُرمال سوپریور دو پاری» و دانشکدهٔ معماری ( آرشیتکتور ) پاریس در سال ۱۲۴۳ ه. خ ( ۱۸۶۴ م ) به ایران بازگشت.
ممتحن الدوله پس از بازگشت به ایران به عضویت در وزارت خارجه در امده و تا مقام معاونت و مشاورت وزیر خارجه ترقی کرد.
وی در تمام مدت وزارت امور خارجه «عباس قوام الدوله» ( قمی تفرشی ) مقام مستشاری داشت و در سفر ناصرالدین شاه به اروپا ملتزم رکاب بود. او در سفر اول «مظفرالدین شاه» به اروپا نیز در رکاب بود ولی از پترزبورگ مأمور کمیساریای راه انزلی به تهران شد. وی تا مدت ها بعد مقام مستشاری وزارت خارجه را حفظ کرد.
میرزا مهدی خان شقاقی در خاطرات خود در مورد چگونگی نیل به لقب ممتحن الدوله می نویسد که به علت ترجمه و تألیف کتاب حقوق بین المللی و نیز تشویق وزارت خارجه به افتتاح مدرسهٔ علوم سیاسی و نوشتن پروگرام این مدرسه با همکاری «سعدالدوله» به لقب ممتحن الدوله و عنوان جنابی مفتخر و به دریافت مبلغ هشتصد تومان اضافه مواجب و رتبهٔ امیر تومانی نایل شد و بعداً دارای نشان و تمثال ناصرالدین شاهی گردید.
از جمله آثار معماری مشهور وی می توان به ساختمان های مسجد سپهسالار ( شهید مطهری فعلی ) ، مجلس شورای ملی، پارک اتابک و قصر فیروزه , عمارت مفخم بجنورد اشاره کرد که طراحی و نقشه کشی را او بر عهده داشته و بر ساختنشان نظارت کرده بود.
وی مؤلف نخستین اثر فارسی دربارهٔ قواعد دیپلماسی و حقوق بین الملل به نام «مآثر مهدیه» است. این کتاب از نخستین ترجمه های حقوق بین الملل و دیپلماسی به فارسی است. تألیف کتاب در زمان معاونت وی در وزارت خارجه و به دستور ناصرالدین شاه و با استفاده از متون اروپایی انجام شد. از محتوای مطالب کتاب برمی آید که اصول مصوب حاصل از نشست کنسرت اروپایی در وین و مذاکرات دول اروپایی در نیل به این تصمیمات مورد توجه و مطالعه گردآورنده مآثر مهدیه قرار گرفته و وی با توجه به این نکات به تنظیم و نگارش رساله خود برخاسته است. با نگرش به روش تدوین این کتاب یعنی ترجمه و تألیف و اشاره نویسنده به این نکته که اطلاعات جمع آوری شده علاوه بر ترجمه متون فرانسوی حاصل تجربیات بیست و پنج ساله وی در خدمت به دستگاه سیاست خارجی کشورش است، می توان پذیرفت که بخش مهمی از مطالب این اثر نشان دهنده آئین کار و نظم و ترتیب امور در این حوزه از دولت قاجاران است.
