میرزا سلطانعلی وزیر افخم

[ویکی فقه] "سلطانعلی خان وزیر افخم" از رجال عصر ناصری و مظفری و از درباریان مؤثری بود که همیشه مشاغل و مقامات حساس داشتند. در نوجوانی غلام بچه دربار ناصرالدین شاه بود و در جوانی پیشخدمتی شاه و نیابت "آجودان باشی" به او محول گردید.
سلطانعلی خان فرزند "محمدخان سالارالملک، " نوه دختری "میرزا ابراهیم خان ظهیرالدوله قاجار، " در سال ۱۲۸۴ه. ق. متولد شد. در نوجوانی غلام بچه دربار ناصرالدین شاه بود و در جوانی پیشخدمتی شاه و نیابت "آجودان باشی" به او محول گردید. سپس مامور تحصیل مالیات آذربایجان شد و در همین مقام، رتبه سرتیپی و «حمایل شیر و خورشید» گرفت. بعد حاکم خلخال شد و در رفع فتنۀ طایفۀ "شاطرانلو" و "شاهسون" اقدامات مؤثری کرد. پس از فوت ناصرالدین شاه و جلوس ولیعهد به تخت سلطنت به منصب وزارت "بقایا و محاسبات" منصوب شد و در سال بعد حکومت ولایت یزد و مضافات ضمیمه به او محول شد. در سال ۱۳۱۹ ه. ق. لقب "وزیر افخمی" گرفت و در صدارت "عین الدوله" و در کابینۀ "مشیرالدوله" وزیر داخله بود. وقتی "میرزا نصر الله خان مشیر الدوله" از کار کناره گیری کرد، تا ورود "میرزا علی اصغر خان اتابک" امور صدارت را به عهدۀ او سپردند که در حقیقت ارشد و با سابقه ترین وزیران کابینۀ قبل بود.
نخست وزیری
پس از استعفای "میرزا نصرالله خان مشیرالدوله"، صدراعظم و آن همه کشمکش که در مجلس روی داد، نمایندگان در خواست نمودند، باید کابینۀ ای تشکیل گردد که بتواند جوابگوی سؤالات نمایندگان باشد و مسؤلیت های آنها کاملاً مشخص باشد. به هر حال «نخستین کابینۀ قانونی» و «دومین کابینۀ بعد از مشروطه»، مطابق آنچه که خواست نمایندگان بود، در روز پنجشنبه مورخ ششم صفر ۱۳۲۵ ه. ق. توسط "میرزا سلطانعلی خان وزیر افخم" تشکیل شد. از این تاریخ عنوان صدر اعظمی برچیده شد و "ریاست وزراء" به نخست وزیران گفته می شد. میرزا سلطانعلی خان وزیر افخم علاوه بر پست «ریاست وزراء» «وزارت داخله» را نیز خود به عهده داشت. این کابینه توسط شخص "محمد علی شاه" تعیین و معرفی شد و عمر آن نیز بسیار کوتاه بود و در حدود یک ماه و چهارده روز بیشتر طول نکشید. کار مهم این دولت تهیه فهرست و سازمان هر یک از وزارتخانه ها بود که آن را به اطلاع مجلس رساند. وزیر افخم روز ۲۹ اسفند ماه ۱۲۸۵ ه. ش با هیات وزیران خود در مجلس حاضر شد و از "صنیع الدوله" رئیس مجلس اجازه خواست، تا وزیران خود که هشت وزارت خانه بود، را معرفی کند و چون خود وزیر داخله را بر عهده داشت، هفت نفر بنام های "محمد علی خان علاالسلطنه" وزیر امور خارجه، "میرزا ابوالقاسم خان ناصرالملک" وزیر مالیه، "عبدالحسین میرزا فرمانفرما" وزیر عدلیه، "مهدیقلی مخبرالسلطنه" وزیر معارف و علوم، "مهندس الممالک" وزیر فواعد عامه و تجارت و "کامران میرزا نائب السلطنه" وزیر جنگ کابینۀ او را تشکیل می دادند.
پایان کار دولت
این دولت تا روز نهم اردیبهشت سال ۱۲۸۶ ه. ش. به قوت خود باقی بود، تا اینکه در این روز وزیر افخم و کابینۀ خود در مجلس شورای ملی به ریاست صنیع الدوله حضور یافتند، تعدادی از نمایندگان ضمن ایراد سخن از دولت انتقاد کردند و وزیر افخم را قادر به حل مشکلات ندانستند؛ پس از آن که سخن نمایندگان پایان یافت، صنیع الدوله رئیس مجلس ضمن تایید انتقادات وکلا گفت: «شما از هر کدام از وزیران که ناراضی باشید می توانید رای به بر کناری او بدهید» نمایندگان فریاد بر آوردند پس در مورد آقای وزیر افخم و همکاران وی رای بگیریم. صنیع الدوله اظهار نمود؛ پس رای می گیریم به بر کناری وزیر افخم، نمایندگان به اتفاق آراء رای به بر کناری او دادند و به این ترتیب حکومت قریب به چهل روزۀ وزیر افخم پایان یافت.
سرانجام کار
...