میرزا ابوطالب زنجانی

فرزند میرزا ابوالقاسم زنجانی. در ۱۸ ذی القعده ۱۲۵۹ ( ۱۲۱۹ خورشیدی ) در زنجان متولد شد. خاندان پدری او از دوران صفویه مقام مرجعیت و قضاوت شهر زنجان را داشتند. تحصیلات مقدماتی را در زادگاهش آغاز کرد و سپس رهسپار قزوین شد. در ۱۲۷۸ به نجف رفت و در درس مرتضی انصاری و شیخ راضی شرکت کرد. او از برجسته ترین شاگردان سید حسین کوه کمری تبریزی بود، چهارسال از درس کوه کمری بهره برد و از او اجازهٔ اجتهاد گرفت. در سنّ چهل سالگی به ایران بازگشت و در تهران اقامت گزید. جایگاه علمی و تبحر او در شاخه های متفاوت علوم دینی، سبب شد در اندک مدتی در زمرهٔ علمای مشهور تهران درآید.
او بیش تر وقت خود را به تألیف کتاب و تدریس گذراند. او هرچند از مجالس درس خارج فقه خود برای تبلیغ اصول دموکراسی و حقوق بشر و تعریف از پیشرفت های کشورهای اروپایی بهره می برد و شاگردانش را تشویق به آزادی خواهی می کرد، اما مخالف انقلاب مشروطه بود و در دربار محمدعلی شاه در مخالفت برای بی اثر کردن فتاوای علمای نجف مانند آخوند خراسانی و علمای مشروطه خواه در ایران مانند سید محمد طباطبایی و سید عبدالله بهبهانی، فتوا می داد.
زنجانی از آغاز سکونت در تهران رفته رفته با دربار قاجار ارتباط پیدا کرد، تا جایی که مظفرالدین شاه و محمدعلی شاه برای استخاره به او مراجعه می کردند. محمدعلی شاه در استبداد صغیر، مجلس شورای ملی را با استخارهٔ او به توپ بست. او در دورهٔ مشروطه، به صف سلطنت طلبان پیوست و از عین الدوله حمایت کرد. زنجانی در ۱۵ ربیع الاول ۱۳۲۹ ( ۲۴ اسفند ۱۲۸۹ خورشیدی ) در سن شصت و نه سالگی در تهران درگذشت و در مشهد در کنار مزار شیخ بهایی دفن شد.
زنجانی از معدود روحانیون عصر قاجار بود که از دانش عربی خود برای ترجمهٔ متون عربی به فارسی استفاده کرد. او علاوه بر فارسی و آذری، با زبان های فرانسه، عربی و ترکی استامبولی آشنایی داشت. وی با نظریات متفکران اروپایی هم عصر خود، از جمله توماس مالتوس و داروین آشنا بود و در بعضی تألیفات خود مطالبی پیرامون آراء این متفکران آورده است. محکمهٔ شرعی او محل رسیدگی به دعاوی قضایی سفارت بریتانیا بود و احکامی که وی در آنجا صادر می کرد اعتبار زیادی داشت.