میدان توپخانه (تهران). میدان توپخانه، 1320ش
میدانی قدیمی و مشهور در شهر تهران، واقع در شمال غربی میدان ارگ. این نام ابتدا به میدان ارگ اطلاق می شد. در ۱۲۹۴ق در دورۀ ناصرالدین شاه قاجار، پس از توسعۀ شهر تهران، با پُرکردن خندق شمالی ارگ سلطنتی (کاخ گلستان کنونی)، در زمین های محلۀ دولت، میدان بزرگی احداث شد که توپخانۀ جدید نام گرفت. بعدها با رواج دوبارۀ نام میدان ارگ، رفته رفته نام میدان توپخانه حذف شد. احداث آن دَه سال طول کشید. میدانی مستطیل و سنگ فرش بود که در سه سوی شمال، غرب و جنوب آن، اتاقک های دوطبقۀ آجری با طاق ضربی واقع بود که طبقۀ اول به توپ ها و اسلحه و مهمات و طبقۀ دوم به مسکن توپچی ها اختصاص داشت. شش خیابان که امروز لاله زار، فردوسی، باب همایون، ناصرخسرو، امیرکبیر و امام خمینی نامیده می شوند، با دروازه های بزرگِ کاشی کاری به آن راه داشتند. وسط میدان حوضِ بزرگ سنگیِ فواره داری ساخته شده بود که باغچه ای سراسری داشت و دورتادور باغچه، تفنگ های از کارافتاده به عنوان نرده و طارمی نصب شده بودند. چهار طرف باغچه، چهار سکو بود که روی هر کدام توپی قرار داشت، به اضافۀ مقداری گلولۀ توپ که به رنگ های رنگین کمان رنگ آمیزی شده بودند. در شرق میدان، خانۀ بزرگ و مجلل قهرمان میرزا امین لشکر، و در غرب آن سربازخانه بود. تا اواسط دورۀ پهلوی میدان مرکزی شهر و محل گردش و تفریح مردم و نقطۀ عزیمت آن ها به قسمت های مختلف شهر بود. مراسم آتش بازی در روزهای عید، و شترقربانی در روزهای عید قربان، که تا ۱۳۱۱ش با شتری که به وسیلۀ منگوله و تاقۀ شال و زنگوله و آینه تزیین می شد و شخصی با عنوان شاه شتر بر آن سوار بود، در آن جا برگزار می شد؛ همچنین، مراسم رژۀ ارتش در سال های اول حکومت پهلوی و مراسم کارناوال در میدان توپخانه اجرا می شد. در دورۀ رضاشاه، به سبب لقبِ او، میدان سپه نام گرفت و در اواخر آن دوره، مجسمۀ ایستادۀ او در وسط حوضِ میدان نصب شد. میدان توپخانه و باغچۀ آن بارها تجدیدبنا شده است. در اواخر دورۀ ناصرالدین شاه قاجار، در شمال آن بلدیه (شهرداری) و در جنوب آن تلگراف خانه احداث، و خانۀ امین لشکر نیز به بانک شاهنشاهی تبدیل شد. ساختمان بانک در دورۀ رضاشاه پهلوی تجدیدبنا و بعدها به بانک بازرگانی تبدیل شد و اکنون شعبۀ بانک تجارت است. در اواخر دورۀ قاجار، بلدیه تخریب و بازسازی شد که تا چند سال قبل جای آن را پایانۀ اتوبوس های شهری و مغازه های وسایل الکترویکی و صوتی گرفته بود. مراسم اعدام در مقابل سربازخانه انجام می شد. جای تلگراف خانه را ابتدا بی سیم پهلوی و سپس آسمان خراش شرکت مخابرات ایران گرفت. بانک سپه از ابتدا در میدان توپخانه تأسیس، و حوض میدان نیز به باغچه تبدیل شد. اهمیت و شهرت میدان توپخانه به جهت وقایعی است که در دورۀ مشروطیت در آن رخ داد. در ذیقعدۀ ۱۳۲۶ق و در آستانۀ دورۀ استبداد صغیر، طرفداران استبداد برای برانداختن اساس مشروطیت و مجلس شورای ملی ایران، در میدان توپخانه چادر زدند و به نطق و تظاهرات پرداختند. در آن تظاهرات عظیم که چند روز طول کشید، جمعیت هیجان زده چند زن و مرد آزادی خواه را به قتل رساندند و در سراسر کشور عزا و تعطیل عمومی اعلام شد و تظاهرات به شکست استبدادطلبان انجامید. در ۱۳۲۷ق، پس از فتح تهران به دست مجاهدان و پایان گرفتن دورۀ استبداد صغیر، شیخ فضل الله نوری، موقرالسلطنه، سید محمدخان صنیع حضرت، سید هاشم و اسماعیل خان آجودان باشی، و در دورۀ رضاشاه، ماشاالله خان کاشی و پیشکارش رضا پهلوان، مشهورترین کسانی بودند که در میدان توپخانه به دار آویخته شدند. در ۱۳۰۰ش، دو زن در میدان توپخانه به مجازات رسیدند. میدان توپخانه پس از انقلاب اسلامی ایران، میدان امام خمینی نام گرفت.
میدانی قدیمی و مشهور در شهر تهران، واقع در شمال غربی میدان ارگ. این نام ابتدا به میدان ارگ اطلاق می شد. در ۱۲۹۴ق در دورۀ ناصرالدین شاه قاجار، پس از توسعۀ شهر تهران، با پُرکردن خندق شمالی ارگ سلطنتی (کاخ گلستان کنونی)، در زمین های محلۀ دولت، میدان بزرگی احداث شد که توپخانۀ جدید نام گرفت. بعدها با رواج دوبارۀ نام میدان ارگ، رفته رفته نام میدان توپخانه حذف شد. احداث آن دَه سال طول کشید. میدانی مستطیل و سنگ فرش بود که در سه سوی شمال، غرب و جنوب آن، اتاقک های دوطبقۀ آجری با طاق ضربی واقع بود که طبقۀ اول به توپ ها و اسلحه و مهمات و طبقۀ دوم به مسکن توپچی ها اختصاص داشت. شش خیابان که امروز لاله زار، فردوسی، باب همایون، ناصرخسرو، امیرکبیر و امام خمینی نامیده می شوند، با دروازه های بزرگِ کاشی کاری به آن راه داشتند. وسط میدان حوضِ بزرگ سنگیِ فواره داری ساخته شده بود که باغچه ای سراسری داشت و دورتادور باغچه، تفنگ های از کارافتاده به عنوان نرده و طارمی نصب شده بودند. چهار طرف باغچه، چهار سکو بود که روی هر کدام توپی قرار داشت، به اضافۀ مقداری گلولۀ توپ که به رنگ های رنگین کمان رنگ آمیزی شده بودند. در شرق میدان، خانۀ بزرگ و مجلل قهرمان میرزا امین لشکر، و در غرب آن سربازخانه بود. تا اواسط دورۀ پهلوی میدان مرکزی شهر و محل گردش و تفریح مردم و نقطۀ عزیمت آن ها به قسمت های مختلف شهر بود. مراسم آتش بازی در روزهای عید، و شترقربانی در روزهای عید قربان، که تا ۱۳۱۱ش با شتری که به وسیلۀ منگوله و تاقۀ شال و زنگوله و آینه تزیین می شد و شخصی با عنوان شاه شتر بر آن سوار بود، در آن جا برگزار می شد؛ همچنین، مراسم رژۀ ارتش در سال های اول حکومت پهلوی و مراسم کارناوال در میدان توپخانه اجرا می شد. در دورۀ رضاشاه، به سبب لقبِ او، میدان سپه نام گرفت و در اواخر آن دوره، مجسمۀ ایستادۀ او در وسط حوضِ میدان نصب شد. میدان توپخانه و باغچۀ آن بارها تجدیدبنا شده است. در اواخر دورۀ ناصرالدین شاه قاجار، در شمال آن بلدیه (شهرداری) و در جنوب آن تلگراف خانه احداث، و خانۀ امین لشکر نیز به بانک شاهنشاهی تبدیل شد. ساختمان بانک در دورۀ رضاشاه پهلوی تجدیدبنا و بعدها به بانک بازرگانی تبدیل شد و اکنون شعبۀ بانک تجارت است. در اواخر دورۀ قاجار، بلدیه تخریب و بازسازی شد که تا چند سال قبل جای آن را پایانۀ اتوبوس های شهری و مغازه های وسایل الکترویکی و صوتی گرفته بود. مراسم اعدام در مقابل سربازخانه انجام می شد. جای تلگراف خانه را ابتدا بی سیم پهلوی و سپس آسمان خراش شرکت مخابرات ایران گرفت. بانک سپه از ابتدا در میدان توپخانه تأسیس، و حوض میدان نیز به باغچه تبدیل شد. اهمیت و شهرت میدان توپخانه به جهت وقایعی است که در دورۀ مشروطیت در آن رخ داد. در ذیقعدۀ ۱۳۲۶ق و در آستانۀ دورۀ استبداد صغیر، طرفداران استبداد برای برانداختن اساس مشروطیت و مجلس شورای ملی ایران، در میدان توپخانه چادر زدند و به نطق و تظاهرات پرداختند. در آن تظاهرات عظیم که چند روز طول کشید، جمعیت هیجان زده چند زن و مرد آزادی خواه را به قتل رساندند و در سراسر کشور عزا و تعطیل عمومی اعلام شد و تظاهرات به شکست استبدادطلبان انجامید. در ۱۳۲۷ق، پس از فتح تهران به دست مجاهدان و پایان گرفتن دورۀ استبداد صغیر، شیخ فضل الله نوری، موقرالسلطنه، سید محمدخان صنیع حضرت، سید هاشم و اسماعیل خان آجودان باشی، و در دورۀ رضاشاه، ماشاالله خان کاشی و پیشکارش رضا پهلوان، مشهورترین کسانی بودند که در میدان توپخانه به دار آویخته شدند. در ۱۳۰۰ش، دو زن در میدان توپخانه به مجازات رسیدند. میدان توپخانه پس از انقلاب اسلامی ایران، میدان امام خمینی نام گرفت.
wikijoo: میدان_توپخانه_(تهران)
میدان توپخانه (شیراز). نمایی قدیمی از ارگ کریمخانی، میدان توپخانه شیراز
در دورۀ کریم خان زند به تقلید از میدان نقش جهان اصفهان احداث و در اطراف آن مجموعه بناهای وکیل ساخته شد. در شمال آن نقاره خانه، آب انبار، دیوان خانه، قورخانه و بازار وکیل، در جنوب باغ نظر و مسجد وکیل، و در غرب آن ارگ کریم خانی بود. در دورۀ قاجار به محل تمرین های نظامی سربازان به سرپرستی افسران انگلیسی تبدیل و میدان توپخانه نامیده شد. در فاصلۀ مسجد وکیل و میدان بقایای گورستان شیخ کبیر واقع بود. در دوره پهلوی در جای دیوان خانه، باغ پست و تلگراف، در جای قورخانه، مدرسۀ شعاعیه و در جای نقاره خانه ادارۀ آموزش و پرورش بنا شد. در دهۀ ۱۳۵۰ یکی از دو آب انبار وکیل در زیر نقاره خانه باقی بود.
در دورۀ کریم خان زند به تقلید از میدان نقش جهان اصفهان احداث و در اطراف آن مجموعه بناهای وکیل ساخته شد. در شمال آن نقاره خانه، آب انبار، دیوان خانه، قورخانه و بازار وکیل، در جنوب باغ نظر و مسجد وکیل، و در غرب آن ارگ کریم خانی بود. در دورۀ قاجار به محل تمرین های نظامی سربازان به سرپرستی افسران انگلیسی تبدیل و میدان توپخانه نامیده شد. در فاصلۀ مسجد وکیل و میدان بقایای گورستان شیخ کبیر واقع بود. در دوره پهلوی در جای دیوان خانه، باغ پست و تلگراف، در جای قورخانه، مدرسۀ شعاعیه و در جای نقاره خانه ادارۀ آموزش و پرورش بنا شد. در دهۀ ۱۳۵۰ یکی از دو آب انبار وکیل در زیر نقاره خانه باقی بود.
wikijoo: میدان_توپخانه_(شیراز)