میانه بازی

میانه بازی (شطرنج). میانه بازی در شطرنج، ( انگلیسی: Chess middlegame ) شامل همه حرکات مهره ها، بین دو فصل گشایش و آخر بازی است. اگر چه خط تمایز دقیقی بین این فصول وجود ندارد، اما طبق توافق معمول، فصل میانه بازی در شطرنج، زمانی شروع می شود که هر دو حریف، حرکات از قبل حساب شده خود را تکمیل نموده و برای مهره شاه خود، امنیتی نسبی فراهم کرده باشند. طبیعی است که چنین تعریفی قابل تفسیر و وابسته به مهارت بازی کنان در پیش بینی حرکات مقدماتی است. بر این اساس در یک رویارویی پیش رفته، گشایش بازی، شامل حرکات بیشتری شده و گاه به بیش از ۳۰ حرکت از قبل تعیین شده یا به اصطلاح طبق کتاب می رسد و نیاز به ابتکار که وجه مشخصه میانه بازی است، به تأخیر می افتد. به همین ترتیب فصل میانی نیز می تواند با پایان بازی تداخل پیدا کند. نظرات و معیارهای متفاوتی برای تعیین ختم فصل میانی و شروع آخر بازی شطرنج وجود دارند. اما معمولاً آخر بازی زمانی آغاز شده محسوب می شود که نیاز به ابتکار برطرف شده و بار دیگر حرکات طبق کتاب و مهارت بازی کنان قابل پیش بینی باشند. همچنین در میانه بازی تسلط بر مرکز صفحه، نسبت به فصل پایانی اهمیت بیشتری دارد، ضمن آنکه تعداد مهره ها نیز در پایان بازی بسیار کاهش یافته و با فصل میانی متفاوت است. بعضی بر این عقیده اند که فصل میانی در واقع زمانی ختم می شود که مهره های شاه دو حریف در غیاب وزیران، با خیال راحت حرکت کرده و به صورت فعال وارد بازی شوند. در مقایسه با آغاز و پایان بازی، نظریات و حرکات کتابی شطرنج در فصل میانی کمتر جواب گو هستند و از آنجایی که موقعیت مهره ها در میانه بازی شامل تنوع بالایی است، به خاطر سپردن همه احتمالات، مقدور نیست و نیاز به ابتکار، ضرورت پیدا می کند. [ ۱]
کتاب «بازی میانه در شطرنج» نوشته روبن فاین از ۳ عامل مهم در مرحله میانی بازی، نام می برد. ۱ - امنیت مهره شاه ۲ - قوای مادی یا کمیت و کیفیت مهره های باقی مانده و ۳ - گسترش و موقعیت و امکان حرکت مهره ها در عمل، هر چند این ۳ عامل از نظر اهمیت یکسان نیستند. اگر امنیت مهره شاه به صورت جدی دچار اخلال شده باشد، یک حمله مؤثر توسط حریف می تواند به ختم بازی انجامیده و برتری مادی را بی معنی سازد. با این حال در مرحله میانی، برتری مادی دارای اهمیت است. به عقیده فاین، اگر شرایط مهره های دو حریف بر روی صفحه شطرنج از نظر دیگر عوامل یکسان باشند، آنگاه یک برتری مادی کوچک، می تواند تعیین کننده واقع شود. وی اضافه می کند که برتری مادی معمولاً به طور مستقیم منجر به کیش و مات حریف نمی شود، مگر آنکه این برتری بسیار بزرگ باشد، ( مانند داشتن یک رخ بیشتر ) ، اما می تواند مقدمه ای باشد برای حفظ و افزایش این برتری که با خالی شدن میدان در مرحله پایانی تعیین کننده خواهد بود. گسترش مهره ها و ایجاد موقعیت و قدرت تحرک برای مهره های خودی، به معنی افزودن به دامنه عمل و ارزش مؤثر مهره هاست و عمدتاً ماهیتی راهبردی دارد و از جمله شامل آرایش مهره های پیاده، که می توانند باعث سد راه مهره های خودی شوند، یا فتح خانه های متروکه حریف است. ملاحظات راهبردی در مرحله میانی بازی، به طور قابل توجهی متفاوت و خاص این مرحله است. آرایش مهره ها دراین مرحله بر اساس شیوه گشایش بازی می تواند کم و بیش، باز یا بسته باشد. دن هایسمن، از سه ویژگی نام می برد که می توانند به صورتی جدی، شیوهٔ میانی بازی را تعیین کنند. اول اینکه مهره شاه، قلعه بزرگ رفته باشد و وزیران همچنان در میدان باشند. این چنین آرایشی می تواند به یک بازی خشن منجر شود که در آن ملاحظات مادی به نفع حملات مستقیم به مهره شاه حریف، کنار گذاشته شده و گاه یک یا چند مهره خودی، قربانی شکستن خطوط دفاعی حریف می شوند. دوم زمانی است که پیاده ها در هم قفل شده باشند و اجازه مانور به مهره های سواره ندهند. این آرایش معمولاً به یک نبرد فرسایشی می انجامد که در آن دو حریف باید صبر پیشه کرده و به انتظار خطای حریف، متوسل به مانورهای طولانی و ظاهراً بی حاصل شوند، تا در صورت شکستن زنجیره مهره های پیاده، از موقعیت حاصل استفاده کنند. سوم زمانی است که یک حریف به یک برتری مادی چشمگیر دست یافته باشد. در مرحله میانی این نوع بازی، حریف برتر می تواند بسیاری از ملاحظات جزئی را کنار گذاشته و با تعویض مهره های هم ارزش، مانند وزیر در مقابل وزیر، میدان را خالی کند، تا هر چه زودتر ابتکار عمل را در مرحله پایانی بازی به دست گیرد. [ ۲] [ ۳] [ ۴]