موید بالله شیرازی هبت الله

دانشنامه آزاد فارسی

موید (الموید) بالله شیرازی هبت الله (شیراز۳۹۰ـ قاهره۴۷۰ق). مؤیّد (المؤیِّد) باللّه شیرازی، هِبَتُ اللّه (شیراز۳۹۰ـ قاهره۴۷۰ق)
متکلم، دولتمرد و داعی اسماعیلی. اصلش از اسماعیلیان دیلم بود. پدرش در شیراز داعی بود و نزد آل بویه در فارس حرمت داشت. المؤید پس از پدر داعی تمام فارس شد. در ۴۲۹ق به دربار ابوکالیجار مرزبان پیوست و ابوکالیجار و بسیاری از سپاهیان دیلمیِ او را به کیش اسماعیلی فاطمی درآورد و به تقاضای ابوکالیجار با علمای سنی و شیعیان زیدی مناظره کرد. نفوذ روزافزون المؤید بر ابوکالیجار و اهالی فارس سبب توطئه هایی در دربار شد و واکنش اهل سنت را برانگیخت. عباسیان نیز بر تبعید او از ایران پای فشردند. در ۴۳۹ق به قاهره، به دیدار داعی الدُعات قاسم بن عبدالعزیز، نبیرۀ قاضی نعمان معروف، رفت. در شعبان همان سال به حضور مستنصر، نوزدهمین امام اسماعیلی بار یافت. در ۴۴۰ق، پس از آن که یازوری وزیر، بخشی از دیوان انشاء فاطمی را به وی سپرد، سه سال در قاهره ماند و به فیلسوف دربار فاطمیان شهره شد. در ماجرای بَساسیری، نقش رهبرانه ای میان وی و سلجوقیان گرفت. در ۴۴۷ق از دربار فاطمی به شام و عراق رفت. بیش از یک سال با بساسیری، شمال مرداسی، دبیس مزیدی، قریش عقیلی و دیگر امیران محلی شیعه غرق مذاکره و نامه نگاری بود تا شاید آن ها را به مذهب اسماعیلی درآورد، یا بیعت آن ها را با دربار فاطمی کسب کند. در ۴۴۳ق بر ابن مسلمه، که مقبرۀ امام موسی کاظم (ع) را ویران ساخته بود، تاخت. در ۴۴۹ق اندکی پیش از فتح بغداد به دست بَساسیری، به قاهره بازگشت. در ۴۵۰ق به مقام داعی الدعاتی رسید و به استثنای دورۀ کوتاهی در ۴۵۳ق، که از جانب ابن مدبر وزیر به شام تبعید شد، این سِمت را تا حدود دو ماه پیش از مرگش داشت. همچنین از ۴۵۴ق رئیس دارالحکمه بود و در آن جا می زیست و پیوسته با داعیان سرزمین های گوناگون در ارتباط بود. در آن جا مجالس درس داشت. المؤید با ابوالعلاء معری دربارۀ فواید گیاهخواری مکاتبه داشت. شرح زندگی اش از ۴۲۹ تا ۴۵۱ در سیرة المؤید فی الدین (قاهره، ۱۹۴۹) آمده است. چون درگذشت، پیکرش را در همان دارالحکم به خاک سپردند. آثار وی در میان اسماعیلیان شهرت دارد. تنها اثر فارسی المؤید اَساسُ التَّأویل است که ترجمۀ یکی از مصنفات قاضی نُعمان است. از دیگر آثارش: دیوان (قاهره ۱۹۴۹)؛ مجالس الْمؤیّدیه (مجلدات ۱ تا ۳، بیروت، ۱۹۷۴ـ۱۹۸۴)؛ مجالس المُستَنْصریّه؛ جامع الحقایق.

پیشنهاد کاربران

بپرس