موغان

موغان، روستایی از توابع بخش مرکزی شهرستان فریدن در استان اصفهان ایران است.
این روستا در دهستان ورزق جنوبی قرار دارد و براساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۸۵، جمعیت آن ۶۶۴ نفر ( ۱۵۹خانوار ) بوده است. به علت نرخ بالای بیکاری این روستا شاهد کوچ فزاینده نیرو کار فعال خود به شهر اصفهان بوده است و جمعیت نسل جدید در روستا بسیار کم است.
جد خزائی های این منطقه به "احمدخان خزائی" و فرزندش امیرقلی بک خزائی می رسد ( ۱۳۴۰–۱۲۴۵ طبق اطلاعات قبر، ولی گفته می شود سن او بیش از یک صد سال بوده ) کسی که به همراه خانواده و دو برادرش در فریدن متواری شده بوده ( به علت جنگ های خان ها که پدرش باشد ) و در نهایت پس از سکونت در روستاهای مختلف این منطقه را مناسب سکونت دید در آن زمان اکثریت این روستا را ارمنی ها تشکیل می دادند و ابتدا با سکونت وی در این روستا موافقت نکردند پس از باج هایی که داده شد توانستد به مرور زمین هایی را بخرند و در ادامه با هویت طلبی ارمنستان از شوروی کمونیستی و به دنبال آن کوچ فزاینده ارمنی ها از فریدن و ایران حوالی سال های ۱۳۳۳ و ۱۳۳۴ به مقصد ارمنستان یا اروپا ورق برگشت و خزایی ها اکثریت روستا را تشکیل دادند اکثریت مردم این روستا را خزائی ها تشکیل می دهند ولی گروهی اصالتاً خزائی نیست و فامیلی خود را از خزایی ها گرفته اند، خزائی های قسمت پایینی روستا معتقدن جد آنها فردی به اسم خزل بوده است. [ ۱] [ ۲] و به طور کلی از لحاظ هویتی متفاوت از غالب مردمان فریدن اند که در زمان صفویه و افشاریه به این منطقه کوچیده اند. باقری ها, همتی ها, مردانی ها رسولی ها, قاسمی ها وسلیمانی هاو. . . سایر فامیلی های این روستا هستن که در قرن معاصر از روستاهای خویگان ننادگان بلیمیر قلعه ملک و اسکندریه به این روستا آمده اند و ماندگار شده اند.
فرهنگ روستا ترکی است و مردم ترک هستند. [ ۳]
• نزدیکی به رودخانه:این روستا به علت قرار گرفتن در نزدیکی رودخانه پلاسجان از موقعیت استرتژیک ویژه ای برخوردار است و هر ساله در عید گردشگران زیادی را از سراسر استان جذب می کند گاهی ارمنی های اصفهان و فریدن هم برای جشن نوروز به چمنزارهای اطراف این روستا می آیند و این جشن را پاس می دارند. [ ۴]
• دستکندهای تاریخی ( شهر ۴ طبقه زیر زمینی ) :این روستا دارای دست کندهای قدیمی است که ممکن قدمت برخی از آنها حتی تا دوران پارت ها برسد و احتمالاً اسم روستا از زمانی که فریدن مرکز مغان زرتشتی بوده باقی مانده تا کنون اثبات شده برخی قسمت ها مربوط به دوران صفوی، در بدو ورود ارامنه به ای سرزمین است، برخی قسمت ها در ۸۰ سال اخیر کنده شده و برخی قسمت های قدیمی تر در زیر آوار است و هنوز بازگشایی نشده ( گفته شده این دستکندها ۹ ورودی داشته ولی اکنون فقط چند ورودی باز است ) این دستکندها بازتاب نسبتاً خوبی در خبرگزاری های آنلاین داشتند ولی هیچگونه فعالیت تخصصی بر رویه دیرینه آنها انجام نشد و صرفاً در ابتدای رونمایی از دستکندها پژوهش های محدودی بر قسمت های قابل ورود در آن زمان صورت گرفت. [ ۵] [ ۶] [ ۷]
• پیدا شدن کهنه موغان: در بخش پایینی روستا پس از حفرهای که لودر داشت به ناگهان قسمت کناری جاده فرو ریخت و دستکندهای که بعداً به کهنه موغان معروف شد نمایان شد
• طبیعت سرسبز و خیره کننده و خانه های بوم گردی[ ۸]
• قبور ارامنه ( به سبک مسیحی )