موغام موسیقی کلاسیک در جمعیت ترک زبان آسیای مرکزی است که موغام از ماقام که نوعی موسیقی
عربی است نشات گرفته شده است.
موغام توسط اجرا کنند گان بصورت گروهی ( دسته جمعی ) مورد استفاده قرار میگیرد در موسیقی موغام
... [مشاهده متن کامل]
همیشه 3 ساز را میتوان یافت ( تار__کمانچه__ ویولون__دف__واسباب ضربی ) .
موسیقی حرفه ای و شفاهی - سنتی که در [منطقه] مغان توسط مغ ه نواخته و خوانده می شده ، ریشه اصلی خود را بطور محض بر اساس زمینه واقعی از تمدن پیشرفته و شکل یافته سومر گرفته است. هنر موغام در اعصار نهم و دهم قبل از میلاد از طرف مغ ها به حیات خود ادامه می داده است.
شور یکی از مهمترین دستگاههای موغام است در هیچ یک از موسیقی های شفاهی - حرفه ای آسیای میانه، عرب و ترک، به این موغام بر نمیخوریم. این دستگاه حجیم ترین و پیچیده ترین دستگاه در موسیقی ایرانی و آذربایجانی است. در حال حاضر شعبه ها وگوشه های یازده گانه این دستگاه عبارتند از: برداشت، مایه شور، شور، شهناز، بیات ترک، ( بیات قاجار و دوگاه ) ، شکسته فارس، عشیران، سمائی شمس، حجاز، سارنج، نشیب و فراز ( بعضاً شورانگیز ) و آیاق.
سه گاه
یکی از موغامهای بسیار رایج موسیقی آذربایجانی است و روح الله خالقی - موسیقیدان برجسته ایران - نیز درکتاب نظری به موسیقی خود این امر را گوشزد کرده است. سه گاه در موسیقی آذربایجانی - به دلیل علاقه زیاد خوانندگان و نوازندگان - در کوکهای متنوعی اجرا میشود :
1 - مایه سی در اکتاو کوچک ( سه گاه خارج )
2 - مایه می در اکتاو اول ( سه گاه میانی ) و مایه می در اکتاو کوچک ( سه گاه زابل )
3 - مایه لا در اکتاو اول ( سه گاه میرزاحسین )
4 - مایه ر در اکتاو اول ( سه گاه یالخین )
5 - مایه سل در اکتاو اول ( سه گاه هاشم ) .
سه گاه زابل
قدیمی ترین و رایجترین نوع سه گاه "سه گاه زابل" است که سه گاه میانی نیز نامیده میشود و تونیک آن می است.
گوشه ها و شعبه های کنونی: برداشت، مایه زابل، مانند مخالف ( در مایه ) ، سه گاه، زابل زیر، مانند حصار ( در زیر ) ، مانند مخالف ( در زیر ) ، آیاق سه گاه.
چهارگاه
ساختمان این دستگاه بسیار کامل است و جالب توجه اینکه چهارگاه دارای دو محسوس است یعنی گام در حالت بالارونده از محسوس به هنگام سه ربع پرده است و هنگام برگشت از روتینک به تونیک، یعنی هم یک گام بالارونده است و هم یک گام پایین رونده! تونیک چهارگاه نت دو است. گوشه ها و شعبه های کنونی: برداشت، مایه چهارگاه، بسته نگار، حصار، موالف، غره، مخالف، منصوریه، عزال، آیاق چهارگاه.
شوشتر
این موغام که از موغامهای اصلی آذربایجانی است در شنونده احساس غم و اندوه ایجاد میکند. بسیاری از ترانه ها و رقص ها، رنگ ها و تصنیف های آذربایجانی مربوط به این موغام است. شعبه ها و گوشه های شوشتر در اواخر قرن 19 چنین بوده است: امیری، شوشتر، شوشترک، سارنج، مثنوی، معنوی، افشاری، حیدری، عثمانی، گرایلی، قاراکرد، مانی و کشیش اوغلو.
در حال حاضر این ترکیب عبارتست از : برداشت ( امیری ) ، شوشتر، فیلی، ترکیب و آیاق شوشتر.
بیات شیراز
از نظر تاثیر هنری و روانی . . . بیات شیراز در شنونده احساس غم و اندوه مینماید. اما امروزه به عقیده نوازندگان برجسته تار و موسیقیدانان "بیات شیراز" بعنوان یک موغام غم انگیز نمیباشد. اجرای امروز این موغام، ساختار متنوع و رنگارنگ ملودی، مخصوصاً حالتهای رنگارنگ "برداشت" و "مایه بیات شیراز" و اجرای باشکوه آنها، دوری آنرا از غم وغصه نشان میدهد. گوشه ها و شعبه های کنونی : برداشت، مایه بیات شیراز، نشیب و فراز، بیات اصفهان، بیات شیراز زیر، خاوران، عزال، دلربا، و آیاق بیات شیراز.
همایون
همایون هفتمین دستگاه موغامی اصلی در موسیقی آذربایجانی است. همایون یکی از 24 شعبه موسیقی ملل قدیم خاور نزدیک است. گوشه ها و شعبه های کنونی: برداشت، همایون، فیلی، شوشتر، ترکیب، عزال، کیچیک معنوی، آیاق همایون.
موغامهای کم حجم
موغامهایی هستند که نسبت به موغامهای دیگر حجم آنها از نظر تعداد گوشه کمتر باشد. معمولاً در این موغامها سه تا پنچ گوشه یا شعبه اجرا میشود، این موغامها نخست بصورت مستقل نبوده اند. بلکه قبلاً شعبه ای از یک دستگاه موغامی دیگر بوده اند.
این موغامها عبارتند از: 1 - قطار 2 - رهاب 3 - شهناز 4 - بیات کرد 5 - دشتی
قطار: این موغام به دستگاه ماهور هندی نزدیک است چون که قطار قبلاً از شعبات ماهور هندی بوده است.
شعبه های قطار: 1 - قطار 2 - مایه قطار 3 - قطار
رهاب: از "رهاوی" یکی از 12 موغام کلاسیک ملل خاور نزدیک منشاء گرفته است. رهاب از خانواده شور است.
شعبه های رهاب: 1 - برداشت 2 - شکسته فارس 3 - عراق 4 - قرایی 5 - مسیحی 6 - آیاق رهاب.
شهناز: شهناز موغامی کم حجم ولی با طیف وسیع است و در خیلی از دستگاهها هم بصورت شعبه درآمده است.
شعبه های شهناز: 1 - شهناز 2 - دلکش 3 - شهناز زیر ( شد شهناز )
بیات کرد: از موغامهای کم حجم خانواده شور با مایه «ر» میباشد.
شعبه های بیات کرد: 1 - بیات کرد 2 - بیات عجم 3 - آیاق بیات کرد ( فرود ) .
دشتی: دشتی نیز از زیرمجموعه های شور است. این موغام در موسیقی آذربایجان خیلی مورد توجه قرار نگرفته است. گوشه ها و شعبه ها طبق واژه نامه موسیقی افراسیاب بدل بیگی: دوبیتی، گیلی، گبری، بیات کرد، نهیب، قرایی، مثنوی نور و شاه ختایی.
امروزه دشتی در اجرا شامل سه شعبه است: مایه دشتی، جدائی و گبری.
موغامهای ضربی
موغامهای ضربی از گونه بسیار رایج در موسیقی شفاهی - حرفه ای آذربایجان هستند. موغامهای ضربی دارای ویژگیهای خاص خویش هستند. دستگاههای این موغامها مشخصاً آثار آوازی - سازی چند قسمتی که بی شباهت به سوئیت نیست میباشند. ریتم و متد این موغامها با شعر آذربایجانی رابطه ای تنگاتنگ دارد.
1 - حیراتی: موغام ضربی از خانواده راست میباشد و بر اساس مایه «دو» لاد - موغام استوار است. موغام ضربی حیراتی دارای بداهه پردا . . .
عربی است نشات گرفته شده است.
موغام توسط اجرا کنند گان بصورت گروهی ( دسته جمعی ) مورد استفاده قرار میگیرد در موسیقی موغام
... [مشاهده متن کامل]
همیشه 3 ساز را میتوان یافت ( تار__کمانچه__ ویولون__دف__واسباب ضربی ) .
موسیقی حرفه ای و شفاهی - سنتی که در [منطقه] مغان توسط مغ ه نواخته و خوانده می شده ، ریشه اصلی خود را بطور محض بر اساس زمینه واقعی از تمدن پیشرفته و شکل یافته سومر گرفته است. هنر موغام در اعصار نهم و دهم قبل از میلاد از طرف مغ ها به حیات خود ادامه می داده است.
شور یکی از مهمترین دستگاههای موغام است در هیچ یک از موسیقی های شفاهی - حرفه ای آسیای میانه، عرب و ترک، به این موغام بر نمیخوریم. این دستگاه حجیم ترین و پیچیده ترین دستگاه در موسیقی ایرانی و آذربایجانی است. در حال حاضر شعبه ها وگوشه های یازده گانه این دستگاه عبارتند از: برداشت، مایه شور، شور، شهناز، بیات ترک، ( بیات قاجار و دوگاه ) ، شکسته فارس، عشیران، سمائی شمس، حجاز، سارنج، نشیب و فراز ( بعضاً شورانگیز ) و آیاق.
سه گاه
یکی از موغامهای بسیار رایج موسیقی آذربایجانی است و روح الله خالقی - موسیقیدان برجسته ایران - نیز درکتاب نظری به موسیقی خود این امر را گوشزد کرده است. سه گاه در موسیقی آذربایجانی - به دلیل علاقه زیاد خوانندگان و نوازندگان - در کوکهای متنوعی اجرا میشود :
1 - مایه سی در اکتاو کوچک ( سه گاه خارج )
2 - مایه می در اکتاو اول ( سه گاه میانی ) و مایه می در اکتاو کوچک ( سه گاه زابل )
3 - مایه لا در اکتاو اول ( سه گاه میرزاحسین )
4 - مایه ر در اکتاو اول ( سه گاه یالخین )
5 - مایه سل در اکتاو اول ( سه گاه هاشم ) .
سه گاه زابل
قدیمی ترین و رایجترین نوع سه گاه "سه گاه زابل" است که سه گاه میانی نیز نامیده میشود و تونیک آن می است.
گوشه ها و شعبه های کنونی: برداشت، مایه زابل، مانند مخالف ( در مایه ) ، سه گاه، زابل زیر، مانند حصار ( در زیر ) ، مانند مخالف ( در زیر ) ، آیاق سه گاه.
چهارگاه
ساختمان این دستگاه بسیار کامل است و جالب توجه اینکه چهارگاه دارای دو محسوس است یعنی گام در حالت بالارونده از محسوس به هنگام سه ربع پرده است و هنگام برگشت از روتینک به تونیک، یعنی هم یک گام بالارونده است و هم یک گام پایین رونده! تونیک چهارگاه نت دو است. گوشه ها و شعبه های کنونی: برداشت، مایه چهارگاه، بسته نگار، حصار، موالف، غره، مخالف، منصوریه، عزال، آیاق چهارگاه.
شوشتر
این موغام که از موغامهای اصلی آذربایجانی است در شنونده احساس غم و اندوه ایجاد میکند. بسیاری از ترانه ها و رقص ها، رنگ ها و تصنیف های آذربایجانی مربوط به این موغام است. شعبه ها و گوشه های شوشتر در اواخر قرن 19 چنین بوده است: امیری، شوشتر، شوشترک، سارنج، مثنوی، معنوی، افشاری، حیدری، عثمانی، گرایلی، قاراکرد، مانی و کشیش اوغلو.
در حال حاضر این ترکیب عبارتست از : برداشت ( امیری ) ، شوشتر، فیلی، ترکیب و آیاق شوشتر.
بیات شیراز
از نظر تاثیر هنری و روانی . . . بیات شیراز در شنونده احساس غم و اندوه مینماید. اما امروزه به عقیده نوازندگان برجسته تار و موسیقیدانان "بیات شیراز" بعنوان یک موغام غم انگیز نمیباشد. اجرای امروز این موغام، ساختار متنوع و رنگارنگ ملودی، مخصوصاً حالتهای رنگارنگ "برداشت" و "مایه بیات شیراز" و اجرای باشکوه آنها، دوری آنرا از غم وغصه نشان میدهد. گوشه ها و شعبه های کنونی : برداشت، مایه بیات شیراز، نشیب و فراز، بیات اصفهان، بیات شیراز زیر، خاوران، عزال، دلربا، و آیاق بیات شیراز.
همایون
همایون هفتمین دستگاه موغامی اصلی در موسیقی آذربایجانی است. همایون یکی از 24 شعبه موسیقی ملل قدیم خاور نزدیک است. گوشه ها و شعبه های کنونی: برداشت، همایون، فیلی، شوشتر، ترکیب، عزال، کیچیک معنوی، آیاق همایون.
موغامهای کم حجم
موغامهایی هستند که نسبت به موغامهای دیگر حجم آنها از نظر تعداد گوشه کمتر باشد. معمولاً در این موغامها سه تا پنچ گوشه یا شعبه اجرا میشود، این موغامها نخست بصورت مستقل نبوده اند. بلکه قبلاً شعبه ای از یک دستگاه موغامی دیگر بوده اند.
این موغامها عبارتند از: 1 - قطار 2 - رهاب 3 - شهناز 4 - بیات کرد 5 - دشتی
قطار: این موغام به دستگاه ماهور هندی نزدیک است چون که قطار قبلاً از شعبات ماهور هندی بوده است.
شعبه های قطار: 1 - قطار 2 - مایه قطار 3 - قطار
رهاب: از "رهاوی" یکی از 12 موغام کلاسیک ملل خاور نزدیک منشاء گرفته است. رهاب از خانواده شور است.
شعبه های رهاب: 1 - برداشت 2 - شکسته فارس 3 - عراق 4 - قرایی 5 - مسیحی 6 - آیاق رهاب.
شهناز: شهناز موغامی کم حجم ولی با طیف وسیع است و در خیلی از دستگاهها هم بصورت شعبه درآمده است.
شعبه های شهناز: 1 - شهناز 2 - دلکش 3 - شهناز زیر ( شد شهناز )
بیات کرد: از موغامهای کم حجم خانواده شور با مایه «ر» میباشد.
شعبه های بیات کرد: 1 - بیات کرد 2 - بیات عجم 3 - آیاق بیات کرد ( فرود ) .
دشتی: دشتی نیز از زیرمجموعه های شور است. این موغام در موسیقی آذربایجان خیلی مورد توجه قرار نگرفته است. گوشه ها و شعبه ها طبق واژه نامه موسیقی افراسیاب بدل بیگی: دوبیتی، گیلی، گبری، بیات کرد، نهیب، قرایی، مثنوی نور و شاه ختایی.
امروزه دشتی در اجرا شامل سه شعبه است: مایه دشتی، جدائی و گبری.
موغامهای ضربی
موغامهای ضربی از گونه بسیار رایج در موسیقی شفاهی - حرفه ای آذربایجان هستند. موغامهای ضربی دارای ویژگیهای خاص خویش هستند. دستگاههای این موغامها مشخصاً آثار آوازی - سازی چند قسمتی که بی شباهت به سوئیت نیست میباشند. ریتم و متد این موغامها با شعر آذربایجانی رابطه ای تنگاتنگ دارد.
1 - حیراتی: موغام ضربی از خانواده راست میباشد و بر اساس مایه «دو» لاد - موغام استوار است. موغام ضربی حیراتی دارای بداهه پردا . . .