کرمانشاهان ازجمله مناطق مهم موسیقایی ایران است. موسیقی این ناحیه را به سه بخش کلی می توان تقسیم کرد، که عبارت اند از مقام های مجازی (گورانی)، مقام های مجلسی (باستانی) و مقام های حقانی.
مقام های مجازی. به مقام های مجازی، گورانی نیز می گویند. تصنیف ها، ترانه ها، آهنگ های رقص و بسیاری نمونه های دیگر در این بخش قرار می گیرند. مقام ها و آهنگ های این بخش از موسیقی کرمانشاهان با آواز، سرنا، دهل، دوزله، نرمه نای و تمبک، دایره، شمشال، و کمانچه اجرا می شوند. این مقام ها بسیار متنوع اند و در مقایسه با دو بخش دیگر از روحانیت کمتری برخوردارند، اما ویژگی های هنری والایی دارند.
مقام های مجلسی (باستانی). این مقام ها غالباً با آواز و تنبور اجرا می شوند. تعدادی از این مقام ها با سرنا و دهل، دوزله، نرمه نای، تمبک و شمشال نیز اجرا می شوند. در میان این مقام ها، چهارده مقام از بقیه مهم تر است که این تعداد گاه به بیست مقام نیز می رسد. برخی از این مقام ها عبارت اند از ساروخانی، قطار، گیله و دره، جنگه را، جلوشاهی، بایَه بایَه، خان امیری، سوار سوار، گل و خار، و انواع سماع.
مقام های حقانی (کلام). دیگر مقام های تنبور که بخش مهم آن نیز محسوب می شود، مقام هایی است که به کلام شهرت دارند. این مقام ها فقط با تنبور و آواز اجرا می شوند. متن کلام ها از گفته ها و سرودهای بزرگانِ یارسان (اهل حق) است که در کتاب های دینی این سلسله به ثبت رسیده است. کلام ها، موسیقی مخصوص سلسلۀ اهل حق اند و فقط در مجالس نیاز و حلقۀ ذکر اجرا می شوند. رقم تقریبی کلام ها، ۷۲ کلام است که در واقع حدود ۷۲ سربند یا ترجیع بند ذکر را شامل شود. دو منطقۀ گوران و صحنه، حوزه های اصلی رواج تنبور و کلام های حقانی است. مقام های این دو منطقه بنیاد واحد دارند اما در برخی از موارد نیز مختلف اند. برخی از کلام ها عبارت اند از انواع طرز، سَرخِیوی، بلی ها، هی دوس، تَنَه میری، لاو هِی لاو، بابانا اُوسی، بابا جلیلی، خاص بژنه، یاران جَم نیان، رژیان دالاهو، ایمانم یار، عالی گرزویش، چل تَن چِلانان، هاها، هی گیان هی گیان، پیشروی پردیور، یار دیده، و گیانی.
مقام های مجازی. به مقام های مجازی، گورانی نیز می گویند. تصنیف ها، ترانه ها، آهنگ های رقص و بسیاری نمونه های دیگر در این بخش قرار می گیرند. مقام ها و آهنگ های این بخش از موسیقی کرمانشاهان با آواز، سرنا، دهل، دوزله، نرمه نای و تمبک، دایره، شمشال، و کمانچه اجرا می شوند. این مقام ها بسیار متنوع اند و در مقایسه با دو بخش دیگر از روحانیت کمتری برخوردارند، اما ویژگی های هنری والایی دارند.
مقام های مجلسی (باستانی). این مقام ها غالباً با آواز و تنبور اجرا می شوند. تعدادی از این مقام ها با سرنا و دهل، دوزله، نرمه نای، تمبک و شمشال نیز اجرا می شوند. در میان این مقام ها، چهارده مقام از بقیه مهم تر است که این تعداد گاه به بیست مقام نیز می رسد. برخی از این مقام ها عبارت اند از ساروخانی، قطار، گیله و دره، جنگه را، جلوشاهی، بایَه بایَه، خان امیری، سوار سوار، گل و خار، و انواع سماع.
مقام های حقانی (کلام). دیگر مقام های تنبور که بخش مهم آن نیز محسوب می شود، مقام هایی است که به کلام شهرت دارند. این مقام ها فقط با تنبور و آواز اجرا می شوند. متن کلام ها از گفته ها و سرودهای بزرگانِ یارسان (اهل حق) است که در کتاب های دینی این سلسله به ثبت رسیده است. کلام ها، موسیقی مخصوص سلسلۀ اهل حق اند و فقط در مجالس نیاز و حلقۀ ذکر اجرا می شوند. رقم تقریبی کلام ها، ۷۲ کلام است که در واقع حدود ۷۲ سربند یا ترجیع بند ذکر را شامل شود. دو منطقۀ گوران و صحنه، حوزه های اصلی رواج تنبور و کلام های حقانی است. مقام های این دو منطقه بنیاد واحد دارند اما در برخی از موارد نیز مختلف اند. برخی از کلام ها عبارت اند از انواع طرز، سَرخِیوی، بلی ها، هی دوس، تَنَه میری، لاو هِی لاو، بابانا اُوسی، بابا جلیلی، خاص بژنه، یاران جَم نیان، رژیان دالاهو، ایمانم یار، عالی گرزویش، چل تَن چِلانان، هاها، هی گیان هی گیان، پیشروی پردیور، یار دیده، و گیانی.
wikijoo: موسیقی_کرمانشاهان