موسیقی سیستان

استان سیستان و بلوچستان در جنوب شرقی ایران واقع شده است. سیستان امروز بخشی از استان سیستان و بلوچستان است، اما فرهنگ، زبان، موسیقی، و آداب و رسوم آن مستقل از بلوچستان است. برخی از فرهنگ نویسان گویش سیستانی یا زاوُلی را یکی از چهار زبان متروک پارسی یا یکی از هفت لهجۀ معروف فارسیِ عهد باستان دانسته اند. امروز، در سیستان علاوه بر سیستانی ها، اقوام دیگری چون بلوچ ها، براهویی ها، افغانی ها زندگی می کنند. دوبیتی مهم ترین فرم شعری این ناحیه است که با مضمون های گوناگون، در قالب آواز، در سور و سوگ، اجرا می شوند. موسیقی سیستان انواع گوناگون دارد. ترانه های سیستانی را «سِیتَک» می نامند که با تنوع بسیار در مراسم عروسی و شب نشینی ها خوانده می شوند. مراسم عروسی در سیستان دارای مراحل گوناگون است که هر مرحله ترانه ای مخصوص به خود دارد. چوب بازی، شمشیربازی، چاپی و رقص دوره از رقص های متداول در این ناحیه است، که هریک مراحلی دارد و هر مرحله دارای آهنگ مخصوص به خود است. غریبی ازجمله آوازهای سیستانی است که دارای متر آزاد است. مراسم سوگواری سیستان نیز آواز های مخصوص به خود دارد. به سوگواری کردن، اَردَه کردن یا اَردَه کشیدن می گویند و آواز های آن را «اَردَه و کُر» می نامند که زنان آن ها را اجرا می کنند. آوازهای کارهای کشاورزی، مشک زنی، لالایی ها، کریچوکریچوپَندونَه (آواز مخصوص کودکان)، آوازهای مولودی، رِمَضونیکه (آوازهای ماه رمضان)، شاهنامه خوانی، شبیه خوانی، تعزیه و نقالی از دیگر انواع موسیقی سیستان است. لوبَتَک (نمایش ریتمیک بدون کلام همراه با دایره و رقص) و چند نمایش دیگر زنانه نیز ازجمله نمایش های سنتی این منطقه است. سازهای متداول در سیستان عبارت اند از سرنا، دهل، قاشقک (زنگ های مضاعف فلزی کوچک سنجک که به انگشت ها بسته می شوند)، قیچک و رباب.