موسی مندلسون

موسی مندلسون ( ۶ سپتامبر ۱۷۲۹–۴ ژانویه ۱۷۸۶ ) فیلسوف آلمانی یهودی بود که تأثیر زیادی بر روشنگری آلمانی برجای گذاشت. او برای آزادی یهودیان آلمان تلاش بسیار مبذول نمود. برخی او را سومین موسی ( پس از موسی ابن عمران و موسی ابن میمون ) می دانند. او پدربزرگ موسیقی دان برجسته فلیکس مندلسون بود.
مندلسون در دساو به دنیا آمد. پدرش کاتبی فقیر بود؛ مندل نام داشت و ازاین رو موسی بعدها نام فامیلی مندلسون ( به معنی پسر مندل ) را برگزید. وی تحصیلات ابتدایی را نزد پدرش و یک رابی محلی به نام دیوید فرنکل آغاز کرد. فرنکل علاوه بر تلمود و عهد قدیم، او را با فلسفهٔ ابن میمون نیز آشنا کرد. در ۱۷۴۳ فرنکل به برلین فراخوانده شد و چند ماه بعد مندلسون به دنبال او به برلین رفت. [ ۱]
در برلین به مطالعهٔ تلمود ادامه داد و علاوه بر آن به تقویت زبان لاتین، یونانی، فرانسه و انگلیسی پرداخت. اولین کار مهم فلسفی که وی به زبان لاتین خواند رسالهٔ لاک پیرامون فهم انسانی ( به انگلیسی: Essay concerning Human Understanding ) بود. [ ۱]
در شمارهٔ دسامبر ۱۷۸۳ ماهنامهٔ برلینیشه مناتسشریفت ( به آلمانی: Berlinische Monatsschrift ) ، فریدریش زولنر، کشیشی پروتستان اهل برلین، مقاله ای در مخالفت با نکاح عرفی ( به آلمانی: Zivilehe ) نگاشت و در آن به سرگشتگی هایی اشاره کرد که «به نام روشن نگری در ذهن و در دل مردم به وجود آمده است…». در پانوشت این مقاله وی این پرسش را مطرح کرد که «به راستی روشن نگری چیست؟». نخستین کسی که به این پرسش پاسخ داد، موسی مندلسون بود که در شمارهٔ سپتامبر ۱۷۸۴ در مقاله ای تحت عنوان «دربارهٔ پرسش: روشن نگریستن چیست؟» ( به آلمانی: Über die Frage: was heißt aufklären ) به آن پاسخ داد. پس از آن بود که در شمارهٔ دسامبر ۱۷۸۴ همان ماهنامه، مقالهٔ مشهور کانت تحت عنوان «در پاسخ به پرسش روشن نگری چیست؟» - بدون اینکه از چاپ پاسخ مندلسون آگاه باشد - به چاپ رسید. [ ۲]
تلاش اصلی فلسفی او فراهم کردن براهین قانع کننده تری برای اثبات وجود، مشیت و سرمدیت خداوند بود. [ ۳]
در اواخر عمرش هرچند فلسفهٔ ضد راسیونالیستی یاکوبی و فلسفهٔ انتقادی کانت بر اعتقاد او به اثبات پذیر بودن ادراکات بنیادی متافیزیکی متزلزل ساخت، هرگز اطمینان او بر حقیقت آن را از میان نبرد. [ ۳]