[ویکی فقه] موسوعة تاریخ العراق بین احتلالین (کتاب). موسوعة تاریخ العراق بین احتلالین، نوشته عباس عزاوی محامی (متوفای ۱۳۵۰) است.این کتاب، پژوهشی درباره حوادث و وقایع سیاسی عراق از زمان اشغال آن از سوی مغولان تا پایان حاکمیت عثمانی ها و اشغال آن توسط انگلیس است.
این تاریخ بر اساس اسناد و مدارک معتبر، حوادث را به صورت سالشمار و نیز بر اساس حکومت ها و حاکمان از سال ۶۵۶ تا ۱۳۳۵ هجری بیان داشته است. استمرار سنت تاریخ نگاری را با شرح و شیوه سالشمار رویدادهای مهم و وفیات بزرگان است. در این اثر با بیانی نو می توان دید، با این تفاوت که اثر، از تحلیل و تفصیل برخوردار است. نویسنده به مناسبت، وضعیت عراق و شهرهای آن را از حیث جغرافیایی، فرهنگی و اقتصادی بررسی کرده و با معرفی حاکمان و امیران آن، روابط سیاسی عراق با دیگر کشورها و نیز خسارت های مالی و انسانی که بر اساس این اشغال گری ها بر عراق تحمیل شده، تبیین کرده است. ساختار کتاب این پژوهش در هشت مجلد، به ترتیب ذیل نگارش یافته است: مجلد اول- حکومت مغول (۶۵۶- ۷۳۸ قمری) (۱۲۵۸- ۱۳۳۸ میلادی) مجلد دوم- حکومت حلایریان (۷۳۸- ۸۱۴ قمری) (۱۳۳۸- ۱۴۱۱ میلادی) مجلد سوم- دوران حکومت ترکمانان ، قراقویونلو و آق قویونلو (۸۱۴- ۹۴۱ قمری) (۱۴۱۱- ۱۵۳۴ میلادی) مجلد چهارم- دوره اول حکومت عثمانی (۹۴۱- ۱۰۴۹ قمری) (۱۵۳۴- ۱۶۳۹ میلادی) مجلد پنجم- دوره دوم حکومت عثمانی (۱۰۴۹- ۱۱۶۳ قمری) (۱۵۳۴- ۱۶۳۹ میلادی) مجلد ششم- دوره حکومت ممالیک (۱۱۶۳- ۱۲۴۷ قمری) (۱۷۵۰- ۱۸۳۱ میلادی). مجلد هفتم- دوره سوم حکومت عثمانی (۱۲۴۷- ۱۲۸۹ قمری) (۱۸۳۱- ۱۸۷۲ میلادی) مجلد هشتم- پایان حکومت عثمانی (۱۲۹۸- ۱۳۳۵ قمری) (۱۸۷۲- ۱۹۱۷ میلادی) گزارش محتوا ← محتوای جلد اولمجلد اول این مجموعه، حوادث سال های ۶۵۶- ۷۳۸ قمری (۱۲۵۸- ۱۳۳۸ میلادی) سرزمین عراق را که به رویدادها، دوران حکومت مغول اختصاص دارد، بازگو نموده است. این جلد، با مقدمه که ۲۲۰ صفحه و حدودا یک و سوم اثر را تشکیل می دهد. با معرفی، نقد، بررسی منابع و مصادری که مؤلف در تدوین اثر از آنها سود جسته است، آغاز می شود. این منابع، شامل « الکامل »ابن اثیر ، تاریخ ابوالفداء، «المختصر فی اخبار البشر » ابن وردی، «سیرة جلال الدین شکبرتی» شهاب الدین محمد بن علی بن محمد معروف به « النسوی »، تاریخ وصاف،جامع التواریخ (تاریخ غازانی) رشیدالدین فضل الله، مختصرالدول ابوالفرج، الحوادث الجامعة کمال الدین شیبانی مروزی، نظم التواریخ بیضاوی،طبقات الشافعیه سبکی،تاریخ ابن خلدون ، «الدرر الکامنه فی اعیان المائة الثامنة» ابن حجر عسقلانی و کتاب «جهانگشای جوینی» که به زبان فارسی توسط عطاملک جوینی که از صاحب منصبان حکومت مغول بود، نگارش یافته است، می باشد. در ادامه مقدمه، مؤلف قبل از اینکه وارد بحث از حوادث این سال ها شود، وارد بحث حکومت ایلخانیان می شود. ←← آغاز دولتاین دولت یا قدرت یابی «هلاکوخان» آغاز می شود که به دستور برادرش «منگو» قاآن مامور تکمیل فتوحات مغول در مغرب شد. و طی ۱۰ سال تاخت و تاز، فتوحات پیش را تثبیت و تکمیل کرد. او اسماعیلیان الموت و میمون دژ را برانداخت و در ۵ صفر ۶۵۶ قمری با فتح و تسخیر بغداد به حکومت ۵۲۵ ساله عباسیان خاتمه داد. از اینجا مؤلف وارد بحث از احوال این قوم فاتح می شود و به معرفی چنگیزخان و روشی که او بر خود و اعقابش ترسیم نموده، می پردازد و از اصل و نسب او که به اقوام ترک برمی گردد همچنین از ارتباط بین قبایل ترک و عرب و ارتباط بین مغول و قوم تاتار، از شناسنامه مغول، سلاطین مغول، و از ماوا و محل سکونت آنها که در مغولستان و اطراف آن تا مرزهای چین پراکنده بودند، بحث می شود. پس از حکومت چنگیزخان، جنگل ها نبردهای او با قوم قنقرات، تاتارها، تانگوت، نایمان ها (کوجلوک خان) صحبت می شود که موجب انقراض پادشاهی «نایمان ها» و «قراخنائیان» شد و او بر تمامی مغولستان و چین شمالی تسلط یافت و در اینجا سد میان مغولستان و دول اسلامی درهم شکست. و در ادامه جهانگشایی خود به علاءالدین، محمد خوارزمشاه اعلان جنگ نمود. و در نبردهای مختلف توانست شهر «اترار»، «خجند» و بخارا تصرف کند. و در ادامه، عزم فتح خوارزم را نمود و جلال الدین خوارزمشاه که به جانشینی پدر رسیده بود و در خوارزم مستقر بود، آن را محاصره، و سپس به تصرف درآورد. و بعد از آن تمامی شهرهای خراسان و هرات را هم گرفت با مرگ جنگیزخان در ۶۲۴ قمری حکومت به پسر سومش «اوکتای قاآن» (۶۲۴)، و بعد پسر اوگتای، «گیرک» (۶۴۴) و بعد حکومت به «منگو» که فتح بغداد به دستور او صورت گرفت، رسید، و در ادامه مقدمه، وصیت منگو به هلاکو، تدابیر هلاکو برای تسخیر بغداد بیان می شود. این مباحث که به طور فشرده در اینجا ذکر شد، به طور کامل و مبسوط در مقدمه آمده است. ←← سال شمار حوادثبعد از مقدمه، حوادث به طور سال شمار با این مباحث پی گیری می شود. وزرات ابن علقمی منصوب شدن عطاءملک جوینی به حکومت بغداد و بین النهرین (۶۵۷ تا ۶۸۱)، شیوه کارگزاری و زمامداری ایلخانیان در عراق، ولایات ایلخانیان، بخش های اداری عراق، نظام مالیاتی مغولان (فرمانروایی ارغون خان ۶۸۳- ۶۹۰)، شورش «بایدو» نواده هلاکوخان بر ارغون خان (۶۹۴) سیاست کلی ایلخانان، وفات هلاکوخان (۶۶۳) و «سلطنت آیاقا خان»، مسیحیان و یهودیان در دوران فرمانروایی ایلخانیان، مسلمانان در دوران حکمرانی ایلخانیان، به سلطنت رسیدن محمد خدابنده، بعد از وفات غازان خان (۷۰۳) و به دنیا آمدن پسرش ابوسعید بهادرخان (۷۰۴)، مرگ سلطان محمد خدابنده (۷۱۶) و آغاز سلطنت پسرش ابوسعید بهادرخان (۷۱۷) و سرانجام در پی درگذشت، ابوسعید بهادرخان (۷۳۶) و ایجاد اختلاف بیان نوادگان هولاکو بر سر تاج و تخت، شیخ حسن جلایری در ۷۳۸ بر بغداد چیره شده و به حکومت مغولان (ایلخانیان) پایان داد. از افرادی که در این طول زمانی فوت نمودند و شرح حال آنان ذکر شده، می توان از مشهورترین آنها، شیخ خباز زاهد، صرصری، علی بن سنجر ابن سباک، مخرالدین مخرمی،ابن طاووس ، ابوبکر شیبانی بغدادی، شیخ علی واسطی، سراج الدین دجیلی، ابوالفداء و ابن فوطی . در پایان کتاب، از عشایر عراق در دوران حکومت مغول؛ از جمله قبیله طی، خفاجة بنی اسد،ربیعه ،کعب و... و از حکومت هایی که مجاور این دولت بوده اند، در عراق نام برده شده است و بعد خاتمه قرار گرفته که در آن از تشکیلات اداری و حکومتی که در دوران حکومت مغول بر سرزمین عراق بوقوع پیوسته نتیجه گیری می نماید. ←← وضعیت کتاب در صفحات پایانی کتاب، فهرست های اعلام، اقوام، قبائل و طوایف، اماکن و بقاع و فهرست کتب به ترتیب حروف الفباء درج شده است. و بعد از آن فهرست تصاویری که در اثر درج شده، آمده است. فهرست مطالب آخرین صفحات این اثر می باشد. در متن آنچه نقل شده از کتب مختلف، ارجاعات آنها در پاورقی ها مشخص شده است. و بعضی از اعلام که در متن آمده، تراجم آن در پاورقی برای روشن شدن بیشتر آمده است. ← محتوای جلد دوم در جلد دوم، حوادث تاریخی و تشکیلات اداری و فرهنگ و تمدن سرزمین عراق در دوره حکومت جلایریان، در فاصله سال های ۷۳۸ تا ۸۱۴ قمری (۱۳۳۷- ۱۴۱۱ میلادی) بررسی شده است. این جلد نیز با مقدمه، که اول به معرفی منابعی که مؤلف از آنها در تدوین ۱ صمجلد سود جسته آغاز می شود. این منابع؛ شامل «بزم و رزم» اثر فارسی اردشیر استرآبادی، عجائب المقدور فی نوائب تیمور اثر احمد عربشاه، « تاریخ تیمور لنگ » مرتضی بغدادی، «تاریخ غیاثی» اثر عبدالله بن فتح الله بغدادی، ملقب به غیاث، انباء المغر فی ابناء و العمر اثر ابن حجر عسقلانی ، الضوء اللامع فی اعیان القرن التاسع اثر شمس الدین سخاوی و روضة الصافی سیرة الانبیاء و الملوک و الخلفاء، به زبان فارسی اثر حمید الدین محمد میر خواند می باشد. و بعد به معرفی حکومت جلایریان ( ایلکانیان ) می پردازد. تام این سلسله از جلایر، یکی از قبایل مهم و بزرگ مغول، گرفته شده است. نیای جلایریان، «ایلکانوبان» از امیران بزرگ قبیله جلایر در زمان هولاگو خان و نیز از فرماندهان سپاه او در فتح بغداد بود. مشهورترین فرزند او، «آقبوقا» نام داشت، «حسین» ملقب به گورکان مشهورترین پسر به جای مانده از «آقبوقا» بود. زیرا دختر «ارغون» را به همسری برگزیده و از سرداران با نفوذ «اولجایتو» بود. از او دو پسر به نام های شیخ حسن و شیخ علی به جا مانده از «آقبوقا» بود. زیرا دختر «ارغون» را به همسری برگزیده و از سرداران با نفوذ «اولجایتو» بود. از او دو پسر به نام های شیخ حسن و شیخ علی به جا ماند. شیخ حسن جلایری در ۷۳۸ بر بغداد تسلط یافت و با پایان دادن به حکومت ایلخانیان، سلسله جلایریان را در این شهر بنیاد نهاد. ←← حوادث این سلسلهبعد از مقدمه، حوادث این سلسله که مهم ترین مباحث آن از این قرارند. شیوه کارگزاری و زمامداری جلایریان در عراق ، بخش های اداری آنان که اساس کار و تشکیلات اداری آنها بر دیوان دلبخش دیگری از دستگاه اداری دوران حکومت جلایریان، دیوان استیفاء بود، نظام مالیاتی جلایریان و در ادامه داخل شدن تیمور لنگ به بغداد (۸۰۳) که در ضمن آن شرح زندگانی او، بررسی روش سیاسی و جنگی او، لیست اولاد و نوادگان او بیان می شود. تاسیس فرقه حروفیه، عقاید آنان و مشاهیر این فرقه از دیگر این جلد می باشد. آخرین سلطان قدرتمند جلایریان سلطان احمد بود که به سال ۸۱۳ درگذشت. از این سال به بعد، بغداد نیز از دست جلایریان خارج شد و به دست قراقزنیلوها افتاد. (۸۱۴) از مشهورترین افرادی که در دوره حکومت جلایریان فوت یافته اند و شرح حال آنان همراه تالیفات آنها آمده، می توان از ابن خلدون ، صف الدین شمایل بغدادی، ابن وردی (۷۴۹)، سعید ذهلی حریری، مورخ عراقی، مورخ معروف حمدالله مستوفی (۷۵۰)، شاعر فارسی خواجوی کرمانی (کمال الدین ابوالعطاء). در صفحات پایانی این اثر، لیست سلاطین جلایوی، حکومت های محاور عراق در زمان جلایریان است، عشایر عراق در این دوران، بررسی اوضاع سیاسی حکومت جلایریان، علوم و معارف در حکومت جلایریان و لیست مدارس که توسط آنها ساخته یا تعمیر شد، بررسی هند و معماری در این دوران و در پایان خاتمه قرار گرفته است. ←← وضعیت کتاب در صفحات پایانی ابن مجلد فهرست ها اعلام اقوام، قبائل و فرق، آثار و اماکن، کتب الفاظ غریبه ، و فهرست تصاویری که در این مجلد آورده شده است، گنجانده شده است. در پایان فهرست مطالب قرار گرفته است. در متن، آنچه از کتب ذکر شده، آدرس آنها در پاورقی مشخص شده است. در متن اعلام یا مطالبی آمده که احتیاج به روشنگری دانسته، در پاوقی این توضیحات آمده که در فهم مطالب برای خواننده مفید است. ← محتوای جلد سوم در جلد سوم کتاب این مجموعه، حوادث سال های بیان ۸۱۴- ۹۴۱ قمری (۱۴۱۱- ۱۵۳۴ میلادی) عراق را به رویدادهای دوران حکومت ترکمانان ، قراقویونلو و آق قویونلو اختصاص دارد، بازگو شده است. این جلد نیز با مقدمه و نقد و بررسی منابع آغاز می گردد و با این مباحث پی گیری می شود. سلسله قراقویونلو یا «بارانی»، عمادالدین تیمی از رهبران حروفیه، شرح حال قرایوسف، انقراض جلایریان، وفات امیر اسکندر قراقوینلو در سال ۸۴۱، ظهور مشعشعیان و عقاید آنها، صوفیان وفاعیه، در عراق، پیر برداق قراقویونلو، حسن علی و انقراض قراقوینلوها، آق قوینلوها یا «بایندریان» (سلطان خلیل، سلطان یعقوب و...) ، صفویان، طریقت صفویه ،شاه اسماعیل ، فتح بغداد توسط سلطان سلیمان قانونی، قبایل ترکمان در عراق، حکومت همجوار با ترکمانان (قادریه، قرامان، آل مشعشع، ممالیک مصر) و خاتمه. ←← گزارش وضعیت در پایان کتاب، فهرست های اعلام، اقوام، قبائل و فرق، اماکن و آثار، کتب، الفاظ غریبه و فهرست تصاویر به ترتیب حروف الفباء درج شده است. در پایان فهرست مطالب آمده است. پاورقی ها مربوط به آدرسی که مطالب متن از آنجا نقل شده است، می باشد. و در مواردی شرح حال و تراجم افراد می باشد. ← محتوای جلد چهارم در این مجلد، حوادث سال های ۹۴۱- ۱۰۴۹ هجری قمری (۱۵۳۴- ۱۶۳۹ میلادی) سرزمین عراق را که به رویدادهای دوره اول حکومت عثمانی اختصاص دارد، بازگو شده است. بغداد که در ۹۳۶ قمری توسط شاه طهماسب صفوی تصرف شده بود، در ۹۴۱ ق سلطان سلیمان قانونی پادشاه عثمانی آن را از دست صفویان بازپس گرفت و پس از آن تا ۱۰۳۱ ق حکام بغداد از سوی عثمانیان تعیین می شدند. تا اینکه دوباره در ۱۰۳۲ قمری توسط شاه عباس اول تصرف و باز صفویان بر آنجا تسلط یافتند و این وضع به مدت ۱۶ سال ادامه داشت تا اینکه در ۱۰۴۸ قمری «مراد پاشا» سلطان عثمانی دوباره توانست عراق را فتح و بر آنجا حاکم شود. تویسنده، در مقدمه اول بحث از کتابشناسی این مجلد را مطرح می کند.
این تاریخ بر اساس اسناد و مدارک معتبر، حوادث را به صورت سالشمار و نیز بر اساس حکومت ها و حاکمان از سال ۶۵۶ تا ۱۳۳۵ هجری بیان داشته است. استمرار سنت تاریخ نگاری را با شرح و شیوه سالشمار رویدادهای مهم و وفیات بزرگان است. در این اثر با بیانی نو می توان دید، با این تفاوت که اثر، از تحلیل و تفصیل برخوردار است. نویسنده به مناسبت، وضعیت عراق و شهرهای آن را از حیث جغرافیایی، فرهنگی و اقتصادی بررسی کرده و با معرفی حاکمان و امیران آن، روابط سیاسی عراق با دیگر کشورها و نیز خسارت های مالی و انسانی که بر اساس این اشغال گری ها بر عراق تحمیل شده، تبیین کرده است. ساختار کتاب این پژوهش در هشت مجلد، به ترتیب ذیل نگارش یافته است: مجلد اول- حکومت مغول (۶۵۶- ۷۳۸ قمری) (۱۲۵۸- ۱۳۳۸ میلادی) مجلد دوم- حکومت حلایریان (۷۳۸- ۸۱۴ قمری) (۱۳۳۸- ۱۴۱۱ میلادی) مجلد سوم- دوران حکومت ترکمانان ، قراقویونلو و آق قویونلو (۸۱۴- ۹۴۱ قمری) (۱۴۱۱- ۱۵۳۴ میلادی) مجلد چهارم- دوره اول حکومت عثمانی (۹۴۱- ۱۰۴۹ قمری) (۱۵۳۴- ۱۶۳۹ میلادی) مجلد پنجم- دوره دوم حکومت عثمانی (۱۰۴۹- ۱۱۶۳ قمری) (۱۵۳۴- ۱۶۳۹ میلادی) مجلد ششم- دوره حکومت ممالیک (۱۱۶۳- ۱۲۴۷ قمری) (۱۷۵۰- ۱۸۳۱ میلادی). مجلد هفتم- دوره سوم حکومت عثمانی (۱۲۴۷- ۱۲۸۹ قمری) (۱۸۳۱- ۱۸۷۲ میلادی) مجلد هشتم- پایان حکومت عثمانی (۱۲۹۸- ۱۳۳۵ قمری) (۱۸۷۲- ۱۹۱۷ میلادی) گزارش محتوا ← محتوای جلد اولمجلد اول این مجموعه، حوادث سال های ۶۵۶- ۷۳۸ قمری (۱۲۵۸- ۱۳۳۸ میلادی) سرزمین عراق را که به رویدادها، دوران حکومت مغول اختصاص دارد، بازگو نموده است. این جلد، با مقدمه که ۲۲۰ صفحه و حدودا یک و سوم اثر را تشکیل می دهد. با معرفی، نقد، بررسی منابع و مصادری که مؤلف در تدوین اثر از آنها سود جسته است، آغاز می شود. این منابع، شامل « الکامل »ابن اثیر ، تاریخ ابوالفداء، «المختصر فی اخبار البشر » ابن وردی، «سیرة جلال الدین شکبرتی» شهاب الدین محمد بن علی بن محمد معروف به « النسوی »، تاریخ وصاف،جامع التواریخ (تاریخ غازانی) رشیدالدین فضل الله، مختصرالدول ابوالفرج، الحوادث الجامعة کمال الدین شیبانی مروزی، نظم التواریخ بیضاوی،طبقات الشافعیه سبکی،تاریخ ابن خلدون ، «الدرر الکامنه فی اعیان المائة الثامنة» ابن حجر عسقلانی و کتاب «جهانگشای جوینی» که به زبان فارسی توسط عطاملک جوینی که از صاحب منصبان حکومت مغول بود، نگارش یافته است، می باشد. در ادامه مقدمه، مؤلف قبل از اینکه وارد بحث از حوادث این سال ها شود، وارد بحث حکومت ایلخانیان می شود. ←← آغاز دولتاین دولت یا قدرت یابی «هلاکوخان» آغاز می شود که به دستور برادرش «منگو» قاآن مامور تکمیل فتوحات مغول در مغرب شد. و طی ۱۰ سال تاخت و تاز، فتوحات پیش را تثبیت و تکمیل کرد. او اسماعیلیان الموت و میمون دژ را برانداخت و در ۵ صفر ۶۵۶ قمری با فتح و تسخیر بغداد به حکومت ۵۲۵ ساله عباسیان خاتمه داد. از اینجا مؤلف وارد بحث از احوال این قوم فاتح می شود و به معرفی چنگیزخان و روشی که او بر خود و اعقابش ترسیم نموده، می پردازد و از اصل و نسب او که به اقوام ترک برمی گردد همچنین از ارتباط بین قبایل ترک و عرب و ارتباط بین مغول و قوم تاتار، از شناسنامه مغول، سلاطین مغول، و از ماوا و محل سکونت آنها که در مغولستان و اطراف آن تا مرزهای چین پراکنده بودند، بحث می شود. پس از حکومت چنگیزخان، جنگل ها نبردهای او با قوم قنقرات، تاتارها، تانگوت، نایمان ها (کوجلوک خان) صحبت می شود که موجب انقراض پادشاهی «نایمان ها» و «قراخنائیان» شد و او بر تمامی مغولستان و چین شمالی تسلط یافت و در اینجا سد میان مغولستان و دول اسلامی درهم شکست. و در ادامه جهانگشایی خود به علاءالدین، محمد خوارزمشاه اعلان جنگ نمود. و در نبردهای مختلف توانست شهر «اترار»، «خجند» و بخارا تصرف کند. و در ادامه، عزم فتح خوارزم را نمود و جلال الدین خوارزمشاه که به جانشینی پدر رسیده بود و در خوارزم مستقر بود، آن را محاصره، و سپس به تصرف درآورد. و بعد از آن تمامی شهرهای خراسان و هرات را هم گرفت با مرگ جنگیزخان در ۶۲۴ قمری حکومت به پسر سومش «اوکتای قاآن» (۶۲۴)، و بعد پسر اوگتای، «گیرک» (۶۴۴) و بعد حکومت به «منگو» که فتح بغداد به دستور او صورت گرفت، رسید، و در ادامه مقدمه، وصیت منگو به هلاکو، تدابیر هلاکو برای تسخیر بغداد بیان می شود. این مباحث که به طور فشرده در اینجا ذکر شد، به طور کامل و مبسوط در مقدمه آمده است. ←← سال شمار حوادثبعد از مقدمه، حوادث به طور سال شمار با این مباحث پی گیری می شود. وزرات ابن علقمی منصوب شدن عطاءملک جوینی به حکومت بغداد و بین النهرین (۶۵۷ تا ۶۸۱)، شیوه کارگزاری و زمامداری ایلخانیان در عراق، ولایات ایلخانیان، بخش های اداری عراق، نظام مالیاتی مغولان (فرمانروایی ارغون خان ۶۸۳- ۶۹۰)، شورش «بایدو» نواده هلاکوخان بر ارغون خان (۶۹۴) سیاست کلی ایلخانان، وفات هلاکوخان (۶۶۳) و «سلطنت آیاقا خان»، مسیحیان و یهودیان در دوران فرمانروایی ایلخانیان، مسلمانان در دوران حکمرانی ایلخانیان، به سلطنت رسیدن محمد خدابنده، بعد از وفات غازان خان (۷۰۳) و به دنیا آمدن پسرش ابوسعید بهادرخان (۷۰۴)، مرگ سلطان محمد خدابنده (۷۱۶) و آغاز سلطنت پسرش ابوسعید بهادرخان (۷۱۷) و سرانجام در پی درگذشت، ابوسعید بهادرخان (۷۳۶) و ایجاد اختلاف بیان نوادگان هولاکو بر سر تاج و تخت، شیخ حسن جلایری در ۷۳۸ بر بغداد چیره شده و به حکومت مغولان (ایلخانیان) پایان داد. از افرادی که در این طول زمانی فوت نمودند و شرح حال آنان ذکر شده، می توان از مشهورترین آنها، شیخ خباز زاهد، صرصری، علی بن سنجر ابن سباک، مخرالدین مخرمی،ابن طاووس ، ابوبکر شیبانی بغدادی، شیخ علی واسطی، سراج الدین دجیلی، ابوالفداء و ابن فوطی . در پایان کتاب، از عشایر عراق در دوران حکومت مغول؛ از جمله قبیله طی، خفاجة بنی اسد،ربیعه ،کعب و... و از حکومت هایی که مجاور این دولت بوده اند، در عراق نام برده شده است و بعد خاتمه قرار گرفته که در آن از تشکیلات اداری و حکومتی که در دوران حکومت مغول بر سرزمین عراق بوقوع پیوسته نتیجه گیری می نماید. ←← وضعیت کتاب در صفحات پایانی کتاب، فهرست های اعلام، اقوام، قبائل و طوایف، اماکن و بقاع و فهرست کتب به ترتیب حروف الفباء درج شده است. و بعد از آن فهرست تصاویری که در اثر درج شده، آمده است. فهرست مطالب آخرین صفحات این اثر می باشد. در متن آنچه نقل شده از کتب مختلف، ارجاعات آنها در پاورقی ها مشخص شده است. و بعضی از اعلام که در متن آمده، تراجم آن در پاورقی برای روشن شدن بیشتر آمده است. ← محتوای جلد دوم در جلد دوم، حوادث تاریخی و تشکیلات اداری و فرهنگ و تمدن سرزمین عراق در دوره حکومت جلایریان، در فاصله سال های ۷۳۸ تا ۸۱۴ قمری (۱۳۳۷- ۱۴۱۱ میلادی) بررسی شده است. این جلد نیز با مقدمه، که اول به معرفی منابعی که مؤلف از آنها در تدوین ۱ صمجلد سود جسته آغاز می شود. این منابع؛ شامل «بزم و رزم» اثر فارسی اردشیر استرآبادی، عجائب المقدور فی نوائب تیمور اثر احمد عربشاه، « تاریخ تیمور لنگ » مرتضی بغدادی، «تاریخ غیاثی» اثر عبدالله بن فتح الله بغدادی، ملقب به غیاث، انباء المغر فی ابناء و العمر اثر ابن حجر عسقلانی ، الضوء اللامع فی اعیان القرن التاسع اثر شمس الدین سخاوی و روضة الصافی سیرة الانبیاء و الملوک و الخلفاء، به زبان فارسی اثر حمید الدین محمد میر خواند می باشد. و بعد به معرفی حکومت جلایریان ( ایلکانیان ) می پردازد. تام این سلسله از جلایر، یکی از قبایل مهم و بزرگ مغول، گرفته شده است. نیای جلایریان، «ایلکانوبان» از امیران بزرگ قبیله جلایر در زمان هولاگو خان و نیز از فرماندهان سپاه او در فتح بغداد بود. مشهورترین فرزند او، «آقبوقا» نام داشت، «حسین» ملقب به گورکان مشهورترین پسر به جای مانده از «آقبوقا» بود. زیرا دختر «ارغون» را به همسری برگزیده و از سرداران با نفوذ «اولجایتو» بود. از او دو پسر به نام های شیخ حسن و شیخ علی به جا مانده از «آقبوقا» بود. زیرا دختر «ارغون» را به همسری برگزیده و از سرداران با نفوذ «اولجایتو» بود. از او دو پسر به نام های شیخ حسن و شیخ علی به جا ماند. شیخ حسن جلایری در ۷۳۸ بر بغداد تسلط یافت و با پایان دادن به حکومت ایلخانیان، سلسله جلایریان را در این شهر بنیاد نهاد. ←← حوادث این سلسلهبعد از مقدمه، حوادث این سلسله که مهم ترین مباحث آن از این قرارند. شیوه کارگزاری و زمامداری جلایریان در عراق ، بخش های اداری آنان که اساس کار و تشکیلات اداری آنها بر دیوان دلبخش دیگری از دستگاه اداری دوران حکومت جلایریان، دیوان استیفاء بود، نظام مالیاتی جلایریان و در ادامه داخل شدن تیمور لنگ به بغداد (۸۰۳) که در ضمن آن شرح زندگانی او، بررسی روش سیاسی و جنگی او، لیست اولاد و نوادگان او بیان می شود. تاسیس فرقه حروفیه، عقاید آنان و مشاهیر این فرقه از دیگر این جلد می باشد. آخرین سلطان قدرتمند جلایریان سلطان احمد بود که به سال ۸۱۳ درگذشت. از این سال به بعد، بغداد نیز از دست جلایریان خارج شد و به دست قراقزنیلوها افتاد. (۸۱۴) از مشهورترین افرادی که در دوره حکومت جلایریان فوت یافته اند و شرح حال آنان همراه تالیفات آنها آمده، می توان از ابن خلدون ، صف الدین شمایل بغدادی، ابن وردی (۷۴۹)، سعید ذهلی حریری، مورخ عراقی، مورخ معروف حمدالله مستوفی (۷۵۰)، شاعر فارسی خواجوی کرمانی (کمال الدین ابوالعطاء). در صفحات پایانی این اثر، لیست سلاطین جلایوی، حکومت های محاور عراق در زمان جلایریان است، عشایر عراق در این دوران، بررسی اوضاع سیاسی حکومت جلایریان، علوم و معارف در حکومت جلایریان و لیست مدارس که توسط آنها ساخته یا تعمیر شد، بررسی هند و معماری در این دوران و در پایان خاتمه قرار گرفته است. ←← وضعیت کتاب در صفحات پایانی ابن مجلد فهرست ها اعلام اقوام، قبائل و فرق، آثار و اماکن، کتب الفاظ غریبه ، و فهرست تصاویری که در این مجلد آورده شده است، گنجانده شده است. در پایان فهرست مطالب قرار گرفته است. در متن، آنچه از کتب ذکر شده، آدرس آنها در پاورقی مشخص شده است. در متن اعلام یا مطالبی آمده که احتیاج به روشنگری دانسته، در پاوقی این توضیحات آمده که در فهم مطالب برای خواننده مفید است. ← محتوای جلد سوم در جلد سوم کتاب این مجموعه، حوادث سال های بیان ۸۱۴- ۹۴۱ قمری (۱۴۱۱- ۱۵۳۴ میلادی) عراق را به رویدادهای دوران حکومت ترکمانان ، قراقویونلو و آق قویونلو اختصاص دارد، بازگو شده است. این جلد نیز با مقدمه و نقد و بررسی منابع آغاز می گردد و با این مباحث پی گیری می شود. سلسله قراقویونلو یا «بارانی»، عمادالدین تیمی از رهبران حروفیه، شرح حال قرایوسف، انقراض جلایریان، وفات امیر اسکندر قراقوینلو در سال ۸۴۱، ظهور مشعشعیان و عقاید آنها، صوفیان وفاعیه، در عراق، پیر برداق قراقویونلو، حسن علی و انقراض قراقوینلوها، آق قوینلوها یا «بایندریان» (سلطان خلیل، سلطان یعقوب و...) ، صفویان، طریقت صفویه ،شاه اسماعیل ، فتح بغداد توسط سلطان سلیمان قانونی، قبایل ترکمان در عراق، حکومت همجوار با ترکمانان (قادریه، قرامان، آل مشعشع، ممالیک مصر) و خاتمه. ←← گزارش وضعیت در پایان کتاب، فهرست های اعلام، اقوام، قبائل و فرق، اماکن و آثار، کتب، الفاظ غریبه و فهرست تصاویر به ترتیب حروف الفباء درج شده است. در پایان فهرست مطالب آمده است. پاورقی ها مربوط به آدرسی که مطالب متن از آنجا نقل شده است، می باشد. و در مواردی شرح حال و تراجم افراد می باشد. ← محتوای جلد چهارم در این مجلد، حوادث سال های ۹۴۱- ۱۰۴۹ هجری قمری (۱۵۳۴- ۱۶۳۹ میلادی) سرزمین عراق را که به رویدادهای دوره اول حکومت عثمانی اختصاص دارد، بازگو شده است. بغداد که در ۹۳۶ قمری توسط شاه طهماسب صفوی تصرف شده بود، در ۹۴۱ ق سلطان سلیمان قانونی پادشاه عثمانی آن را از دست صفویان بازپس گرفت و پس از آن تا ۱۰۳۱ ق حکام بغداد از سوی عثمانیان تعیین می شدند. تا اینکه دوباره در ۱۰۳۲ قمری توسط شاه عباس اول تصرف و باز صفویان بر آنجا تسلط یافتند و این وضع به مدت ۱۶ سال ادامه داشت تا اینکه در ۱۰۴۸ قمری «مراد پاشا» سلطان عثمانی دوباره توانست عراق را فتح و بر آنجا حاکم شود. تویسنده، در مقدمه اول بحث از کتابشناسی این مجلد را مطرح می کند.
[ویکی نور] موسوعة تاریخ العراق بین احتلالین نوشتۀ عباس عزّاوی محامی(متوفای 1350) است.
این کتاب، پژوهشی درباره حوادث و وقایع سیاسی عراق از زمان اشغال آن از سوی مغولان تا پایان حاکمیّت عثمانی ها و اشغال آن توسط انگلیس است. این تاریخ بر اساس اسناد و مدارک معتبر، حوادث را به صورت سالشمار و نیز بر اساس حکومت ها و حاکمان از سال 656 تا 1335 هجری بیان داشته است. استمرار سنّت تاریخ نگاری را با شرح و شیوۀ سالشمار رویدادهای مهم و وفیّات بزرگان است. در این اثر با بیانی نو می توان دید، با این تفاوت که اثر، از تحلیل و تفصیل برخوردار است.نویسنده به مناسبت، وضعیّت عراق و شهرهای آن را از حیث جغرافیایی، فرهنگی و اقتصادی بررسی کرده و با معرفی حاکمان و امیران آن، روابط سیاسی عراق با دیگر کشورها و نیز خسارت های مالی و انسانی که بر اساس این اشغال گری ها بر عراق تحمیل شده، تبیین کرده است.
این پژوهش در هشت مجلّد، به ترتیب ذیل نگارش یافته است:
مجلد اوّل - حکومت مغول(656-738 قمری)(1258-1338 میلادی)
مجلد دوّم - حکومت حلایریان(738-814 قمری)(1338-1411 میلادی)
مجلد سوم - دوران حکومت ترکمانان، قراقویونلو و آق قویونلو(814-941 قمری)(1411-1534 میلادی)
این کتاب، پژوهشی درباره حوادث و وقایع سیاسی عراق از زمان اشغال آن از سوی مغولان تا پایان حاکمیّت عثمانی ها و اشغال آن توسط انگلیس است. این تاریخ بر اساس اسناد و مدارک معتبر، حوادث را به صورت سالشمار و نیز بر اساس حکومت ها و حاکمان از سال 656 تا 1335 هجری بیان داشته است. استمرار سنّت تاریخ نگاری را با شرح و شیوۀ سالشمار رویدادهای مهم و وفیّات بزرگان است. در این اثر با بیانی نو می توان دید، با این تفاوت که اثر، از تحلیل و تفصیل برخوردار است.نویسنده به مناسبت، وضعیّت عراق و شهرهای آن را از حیث جغرافیایی، فرهنگی و اقتصادی بررسی کرده و با معرفی حاکمان و امیران آن، روابط سیاسی عراق با دیگر کشورها و نیز خسارت های مالی و انسانی که بر اساس این اشغال گری ها بر عراق تحمیل شده، تبیین کرده است.
این پژوهش در هشت مجلّد، به ترتیب ذیل نگارش یافته است:
مجلد اوّل - حکومت مغول(656-738 قمری)(1258-1338 میلادی)
مجلد دوّم - حکومت حلایریان(738-814 قمری)(1338-1411 میلادی)
مجلد سوم - دوران حکومت ترکمانان، قراقویونلو و آق قویونلو(814-941 قمری)(1411-1534 میلادی)
wikinoor: موسوعة_تاریخ_العراق_بین_احتلالین
[ویکی فقه] موسوعه تاریخ العراق بین احتلالین (کتاب). موسوعة تاریخ العراق بین احتلالین، نوشته عباس عزاوی محامی (متوفای ۱۳۵۰) است.این کتاب، پژوهشی درباره حوادث و وقایع سیاسی عراق از زمان اشغال آن از سوی مغولان تا پایان حاکمیت عثمانی ها و اشغال آن توسط انگلیس است.
این تاریخ بر اساس اسناد و مدارک معتبر، حوادث را به صورت سالشمار و نیز بر اساس حکومت ها و حاکمان از سال ۶۵۶ تا ۱۳۳۵ هجری بیان داشته است. استمرار سنت تاریخ نگاری را با شرح و شیوه سالشمار رویدادهای مهم و وفیات بزرگان است. در این اثر با بیانی نو می توان دید، با این تفاوت که اثر، از تحلیل و تفصیل برخوردار است. نویسنده به مناسبت، وضعیت عراق و شهرهای آن را از حیث جغرافیایی، فرهنگی و اقتصادی بررسی کرده و با معرفی حاکمان و امیران آن، روابط سیاسی عراق با دیگر کشورها و نیز خسارت های مالی و انسانی که بر اساس این اشغال گری ها بر عراق تحمیل شده، تبیین کرده است.
ساختار کتاب
این پژوهش در هشت مجلد، به ترتیب ذیل نگارش یافته است: مجلد اول- حکومت مغول (۶۵۶- ۷۳۸ قمری) (۱۲۵۸- ۱۳۳۸ میلادی) مجلد دوم- حکومت حلایریان (۷۳۸- ۸۱۴ قمری) (۱۳۳۸- ۱۴۱۱ میلادی) مجلد سوم- دوران حکومت ترکمانان ، قراقویونلو و آق قویونلو (۸۱۴- ۹۴۱ قمری) (۱۴۱۱- ۱۵۳۴ میلادی) مجلد چهارم- دوره اول حکومت عثمانی (۹۴۱- ۱۰۴۹ قمری) (۱۵۳۴- ۱۶۳۹ میلادی) مجلد پنجم- دوره دوم حکومت عثمانی (۱۰۴۹- ۱۱۶۳ قمری) (۱۵۳۴- ۱۶۳۹ میلادی) مجلد ششم- دوره حکومت ممالیک (۱۱۶۳- ۱۲۴۷ قمری) (۱۷۵۰- ۱۸۳۱ میلادی). مجلد هفتم- دوره سوم حکومت عثمانی (۱۲۴۷- ۱۲۸۹ قمری) (۱۸۳۱- ۱۸۷۲ میلادی) مجلد هشتم- پایان حکومت عثمانی (۱۲۹۸- ۱۳۳۵ قمری) (۱۸۷۲- ۱۹۱۷ میلادی)
گزارش محتوا
...
این تاریخ بر اساس اسناد و مدارک معتبر، حوادث را به صورت سالشمار و نیز بر اساس حکومت ها و حاکمان از سال ۶۵۶ تا ۱۳۳۵ هجری بیان داشته است. استمرار سنت تاریخ نگاری را با شرح و شیوه سالشمار رویدادهای مهم و وفیات بزرگان است. در این اثر با بیانی نو می توان دید، با این تفاوت که اثر، از تحلیل و تفصیل برخوردار است. نویسنده به مناسبت، وضعیت عراق و شهرهای آن را از حیث جغرافیایی، فرهنگی و اقتصادی بررسی کرده و با معرفی حاکمان و امیران آن، روابط سیاسی عراق با دیگر کشورها و نیز خسارت های مالی و انسانی که بر اساس این اشغال گری ها بر عراق تحمیل شده، تبیین کرده است.
ساختار کتاب
این پژوهش در هشت مجلد، به ترتیب ذیل نگارش یافته است: مجلد اول- حکومت مغول (۶۵۶- ۷۳۸ قمری) (۱۲۵۸- ۱۳۳۸ میلادی) مجلد دوم- حکومت حلایریان (۷۳۸- ۸۱۴ قمری) (۱۳۳۸- ۱۴۱۱ میلادی) مجلد سوم- دوران حکومت ترکمانان ، قراقویونلو و آق قویونلو (۸۱۴- ۹۴۱ قمری) (۱۴۱۱- ۱۵۳۴ میلادی) مجلد چهارم- دوره اول حکومت عثمانی (۹۴۱- ۱۰۴۹ قمری) (۱۵۳۴- ۱۶۳۹ میلادی) مجلد پنجم- دوره دوم حکومت عثمانی (۱۰۴۹- ۱۱۶۳ قمری) (۱۵۳۴- ۱۶۳۹ میلادی) مجلد ششم- دوره حکومت ممالیک (۱۱۶۳- ۱۲۴۷ قمری) (۱۷۵۰- ۱۸۳۱ میلادی). مجلد هفتم- دوره سوم حکومت عثمانی (۱۲۴۷- ۱۲۸۹ قمری) (۱۸۳۱- ۱۸۷۲ میلادی) مجلد هشتم- پایان حکومت عثمانی (۱۲۹۸- ۱۳۳۵ قمری) (۱۸۷۲- ۱۹۱۷ میلادی)
گزارش محتوا
...
wikifeqh: موسوعة_تاریخ_العراق_بین_احتلالین_(کتاب)