[ویکی نور] موسوعة الإمام امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیه السلام تألیف باقر شریف قرشی، دائره المعارف سخنان، نامه ها و ادعیه امام علی(ع) است که در یازده جلد به زبان عربی منتشر شده است.
شیوه نویسنده در هر یک از جلدهای کتاب بدین ترتیب است که ابتدا مقدمه ای تحقیقی در رابطه با مباحث آن جلد ارائه شده است. متن هر جلد مشتمل بر چند بخش کلی است که عناوین فرعی را دربر دارد. در ذیل هر عنوان فرعی با ذکر توضیحی مختصر یک یا چند روایت ذکر شده است. گاه شرح و توضیحی نیز پس از روایت آمده است.
نویسنده در مقدمه کتاب در ضمن یازده شماره ویژگی های شخصیتی امام علی(ع) را برشمرده است. وی در مورد دهم چنین می نویسد که هیچ شخصیتی در تاریخ انسانی نیست که دیدگاه ها درباره او به این اندازه مختلف باشد؛ دیدگاه دوست و دشمن درباره او در نهایت اختلاف است؛ برخی دوستان درباره او غلوهای فاحش و زیاده روی های زشتی می کنند؛ آن ها گمان می کنند که آن حضرت مدبر هستی و پدیدآورنده زندگی است. آنچه آن ها را به سمت این غلو بزرگ سوق می دهد، چیزهایی است که از امام از تعالی ذات، وسعت علوم، شجاعت کمیاب، دلیری در جنگ ها و حرکت پرشور به سوی حق می بینند؛ لذا اعتقادی جازم به الوهیت آن حضرت پیدا می کنند. برخی نیز در بغض و دشمنی افراط کرده اند و معتقد به کفر و خروج آن حضرت از دین شده اند؛ چراکه معتقدند امام به آن ها ستم کرده و پدران آن ها را در راه اسلام هلاک کرده است. این ها همان نواصب و به پیروی از آن ها خوارج هستند. به هرحال غلات و نواصب و خوارج از هدایت اسلام و از دین خارج هستند و بهره ای از هدایت قرآنی نبرده اند
اولین مطلب پس از مقدمه، اشاره به نسب شریف امیرالمؤمنین علی(ع) است. در دنیای انساب، نسبی درخشا ن تر از نسب امیرالمؤمنین(ع) نیست چراکه جمیع عناصر شرف و کرامت را داراست و از اصل و نسب بنی هاشم است که به پاک دامنی، شهامت، مهمانداری، کمک به همسایه و صفات شایسته ای شناخته می شوند که این خاندان را به لحاظ والایی، درخشش و شرف در صدر خانواده های عربی قرار می دهد
برخی مورخان بعضی بزرگی های کریمانه ای که بنی هاشم را از ابتدای تاریخش از دیگر خانواده ها متمایز می کند را نقل کرده اند. در مکه خانواده ای که به پاک دامنی و شهامت شناخته شود به جز بنی هاشم نبود؛ مثلاً عبادت بت ها در بین قبایل مکه رایج بود. آن ها بت هایشان را بر پشت کعبه آویزان می کردند. هر قبیله بتی داشت که به جای الله آن را عبادت می کردند؛ تنها بنی هاشم بودند که فقط الله را می پرستیدند و بر دین شیخ انبیا ابراهیم(ع) بودند. امیرالمؤمنین(ع) دراین باره می گوید: «به خداوند سوگند، پدرم و جدم عبدالمطلب و عبدمناف و هاشم بتی را نپرستیدند و تنها خدای یکتا را می پرستیدند و به دین ابراهیم به سوی خانه خدا نماز می خواندند». این کرامت برای خاندان بنی هاشم دلالت بر کمال فکری و ایمان عمیق به خدای یکتا و دور افکندن خرافات جاهلی و بت هایشان دارد. آن ها بت ها را به تمسخر گرفته و از دین جدشان ابراهیم پیروی کردند که با بت ها به جنگ برخاست و ایمان به خدای یکتا را آشکار کرد حلف الفضول (پیمان جوانمردان در حمایت از مظلوم)، استخراج آب زمزم، سقایت حجاج و اطعام طعام از دیگر اقدامات کریمانه بنی هاشم بوده است
ذکر اسامی هاشم، عبدالمطلب، ابوطالب و فاطمه بنت اسد به عنوان چهار تن از بزرگان بنی هاشم مطلب دیگری است که در جلد اول آمده است. در این میان ابوطالب از ویژگی خاصی برخوردار است به گونه ای که اگر حمایت های او نبود پیامبر(ص) نمی توانست رسالت خود را ابلاغ کند. وی با شجاعت و افتخار در مقابل مشرکان ایستاد و اسلام را یاری کرد. مرگ ابوطالب(ع) نیز به قدری پیامبر(ص) را محزون ساخت که سال وفات وی «عام الحزن» نامیده شد دیگر مباحثی که در جلد اول کتاب ذکر شده عبارت است از معرفی مولود کعبه و چگونگی نام گذاری، القاب، کنیه ها، رشد و نمو و ویژگی های اخلاقی آن حضرت و ذکر آیات و روایاتی که در حق آن حضرت صادر شده است.
شیوه نویسنده در هر یک از جلدهای کتاب بدین ترتیب است که ابتدا مقدمه ای تحقیقی در رابطه با مباحث آن جلد ارائه شده است. متن هر جلد مشتمل بر چند بخش کلی است که عناوین فرعی را دربر دارد. در ذیل هر عنوان فرعی با ذکر توضیحی مختصر یک یا چند روایت ذکر شده است. گاه شرح و توضیحی نیز پس از روایت آمده است.
نویسنده در مقدمه کتاب در ضمن یازده شماره ویژگی های شخصیتی امام علی(ع) را برشمرده است. وی در مورد دهم چنین می نویسد که هیچ شخصیتی در تاریخ انسانی نیست که دیدگاه ها درباره او به این اندازه مختلف باشد؛ دیدگاه دوست و دشمن درباره او در نهایت اختلاف است؛ برخی دوستان درباره او غلوهای فاحش و زیاده روی های زشتی می کنند؛ آن ها گمان می کنند که آن حضرت مدبر هستی و پدیدآورنده زندگی است. آنچه آن ها را به سمت این غلو بزرگ سوق می دهد، چیزهایی است که از امام از تعالی ذات، وسعت علوم، شجاعت کمیاب، دلیری در جنگ ها و حرکت پرشور به سوی حق می بینند؛ لذا اعتقادی جازم به الوهیت آن حضرت پیدا می کنند. برخی نیز در بغض و دشمنی افراط کرده اند و معتقد به کفر و خروج آن حضرت از دین شده اند؛ چراکه معتقدند امام به آن ها ستم کرده و پدران آن ها را در راه اسلام هلاک کرده است. این ها همان نواصب و به پیروی از آن ها خوارج هستند. به هرحال غلات و نواصب و خوارج از هدایت اسلام و از دین خارج هستند و بهره ای از هدایت قرآنی نبرده اند
اولین مطلب پس از مقدمه، اشاره به نسب شریف امیرالمؤمنین علی(ع) است. در دنیای انساب، نسبی درخشا ن تر از نسب امیرالمؤمنین(ع) نیست چراکه جمیع عناصر شرف و کرامت را داراست و از اصل و نسب بنی هاشم است که به پاک دامنی، شهامت، مهمانداری، کمک به همسایه و صفات شایسته ای شناخته می شوند که این خاندان را به لحاظ والایی، درخشش و شرف در صدر خانواده های عربی قرار می دهد
برخی مورخان بعضی بزرگی های کریمانه ای که بنی هاشم را از ابتدای تاریخش از دیگر خانواده ها متمایز می کند را نقل کرده اند. در مکه خانواده ای که به پاک دامنی و شهامت شناخته شود به جز بنی هاشم نبود؛ مثلاً عبادت بت ها در بین قبایل مکه رایج بود. آن ها بت هایشان را بر پشت کعبه آویزان می کردند. هر قبیله بتی داشت که به جای الله آن را عبادت می کردند؛ تنها بنی هاشم بودند که فقط الله را می پرستیدند و بر دین شیخ انبیا ابراهیم(ع) بودند. امیرالمؤمنین(ع) دراین باره می گوید: «به خداوند سوگند، پدرم و جدم عبدالمطلب و عبدمناف و هاشم بتی را نپرستیدند و تنها خدای یکتا را می پرستیدند و به دین ابراهیم به سوی خانه خدا نماز می خواندند». این کرامت برای خاندان بنی هاشم دلالت بر کمال فکری و ایمان عمیق به خدای یکتا و دور افکندن خرافات جاهلی و بت هایشان دارد. آن ها بت ها را به تمسخر گرفته و از دین جدشان ابراهیم پیروی کردند که با بت ها به جنگ برخاست و ایمان به خدای یکتا را آشکار کرد حلف الفضول (پیمان جوانمردان در حمایت از مظلوم)، استخراج آب زمزم، سقایت حجاج و اطعام طعام از دیگر اقدامات کریمانه بنی هاشم بوده است
ذکر اسامی هاشم، عبدالمطلب، ابوطالب و فاطمه بنت اسد به عنوان چهار تن از بزرگان بنی هاشم مطلب دیگری است که در جلد اول آمده است. در این میان ابوطالب از ویژگی خاصی برخوردار است به گونه ای که اگر حمایت های او نبود پیامبر(ص) نمی توانست رسالت خود را ابلاغ کند. وی با شجاعت و افتخار در مقابل مشرکان ایستاد و اسلام را یاری کرد. مرگ ابوطالب(ع) نیز به قدری پیامبر(ص) را محزون ساخت که سال وفات وی «عام الحزن» نامیده شد دیگر مباحثی که در جلد اول کتاب ذکر شده عبارت است از معرفی مولود کعبه و چگونگی نام گذاری، القاب، کنیه ها، رشد و نمو و ویژگی های اخلاقی آن حضرت و ذکر آیات و روایاتی که در حق آن حضرت صادر شده است.