موذن

مُؤَذِّن
کسی که با خواندن اذان مردم را به نماز دعوت کند. اذان ذکر عبادی اسلامی و از مقدّمات و مستحبّات مؤکّد پیش از نماز است. سفارش شده که اذان توسط مؤذّن با صوت جلی و خوش خوانده شود. در صدر اسلام، مؤذّن بر بام مسجد می رفت، اما پس از آن که در مساجد مناره یا گلدسته به وجود آمد، مؤذّن از آن جا اذان می گفت. نیایش پروردگار با نغمه ها و سرودهای مذهبی در ایران باستان از گذشته های دور رواج داشته و پس از ظهور دین زردشت به اوج خود رسیده بود. با ظهور اسلام و آوردن آن به ایران این سنّت دیرین به شکلی دیگر رواج یافت؛ یعنی موسیقی به ویژه موسیقی سازی تا حدی کنار رفت و موسیقی آوازی به طور محسوس سر برآورد. نخستین مؤذن صدر اسلام بلال حبشی بود. زان پس نیز این سنت دیرین ترک نشد و مناجات و راز و نیاز و نیایش پروردگار بر فراز گلدسته های مساجد توسط شب زنده دارانِ خوش آواز همچنان متداول و معمول بود. در عهد صفویه مناجات خوانی و اذان گویی رواج بسیار گرفت و در دورۀ قاجاریه، به ویژه در شب های ماه مبارک رمضان، بر فراز گلدسته های مساجد و بام منازل مناجات و اذان خوانده می شد. پادشاهان و امرای مسلمان ایرانی در دستگاه خود کسانی را با پرداخت مقرری برای گفتن اذان و مناجات در اختیار داشتند. در دوران سلطنت ناصرالدین شاه قاجار بر فراز شمس العماره، خوانندگان معروف خوش آواز مناجات و اذان می خواندند. اذان در شبانه روز چندبار گفته می شد و مساجد بزرگ اذان گوهای خوش آواز داشتند که مناجات شب های ماه مبارک رمضان نیز برعهدۀ آنان بود و اغلب این خوانندگان خود از استادان موسیقی بودند. از مؤذن های معروف می توان سید حسین عندلیب اصفهانی، قربان خان قزوینی، علی خان نایب السلطنه، حاجی مؤذن تفرشی، سید حبیب الله چاله حصاری، جناب دماوندی، اقبال السلطان آذر، تاج اصفهانی، شیخ عبدالکریم اردبیلی، رحیم مؤذن زاده اردبیلی و دیگران را نام برد. مسلمانان معتقدند که مؤذّن باید شخصی باشد که عربی فصیح بداند، وقت شناس و دارای صدایی رسا و خوش باشد. در گذشته، معمولاً مؤذن ها را از میان نابینایان انتخاب می کردند زیرا ممکن بود گلدسته ها به حریم خصوصی خانه های مردم اشراف داشته باشد. امروزه برخی از علمای اهل سنت و شیعه اصرار دارند که اذان توسط انسان خوانده شود و پخش نوار ضبط شده را کافی نمی دانند، اگرچه آن ها تقویت الکتریکی صدای مؤذّن را بدون اشکال می دانند.