مهیمنا

[ویکی الکتاب] ریشه کلمه:
همن (۲ بار)

«مُهَیْمِن» در اصل، به معنای چیزی است که حافظ، شاهد، مراقب، امین و نگاهداری کننده چیزی بوده باشد، و از آنجا که قرآن در حفظ و نگهداری اصول کتاب های آسمانیِ پیشین، مراقبت کامل دارد و آنها را تکمیل می کند، لفظ «مُهَیْمِن» را بر آن اطلاق کرده است.
اما در اصلِ این واژه، دو قول در میان مفسران و ارباب لغت وجود دارد، بعضی آن را از مادّه «هیمن» می دانند که به معنای «مراقبت و حفظ و نگاهداری» است، و بعضی آن را از مادّه «ایمان» می دانند که همزه آن تبدیل به «ها» شده است به معنای آرامش بخشیدن، این واژه دو بار در قرآن مجید، یک بار درباره خود قرآن در سوره «مائده» و یک بار در توصیف خداوند در سوره «حشر»، به کار رفته و در هر دو مورد مناسب همان معنای اول است (لسان العرب، تفسیر فخر رازی و روح المعانی).
«ابوالفتوح رازی» در ذیل آیه سوره «حشر» از «ابو عبیده» نقل می کند که در کلام عرب تنها پنج اسم است که بر این وزن آمده: مهیمن، مسیطر (مسلط)، مبیطر (دامپزشک)، مبیقر (کسی که راه خود را می گشاید و پیش می رود) و مخیمر (نام کوهی است).
. در قاموس گوید: «هَیْمَنَ عَلی کَذا: صارَ رَقیباً عَلَیْهِ وَ حافِظاً» یعنی بر او مراقب ونگهدار شد در مجمع البیان فرموده: «هَیْمَنَ الرَّجُلُ» یعنی مراقب و حافظ و حاضر گردید. علی هذا مهیمن به معنی مراقب و حافظ است مثل رقیب که در اسماء حسنی آمده است. یعنی: اوست خدای حاکم، پاک، بی آزار، ایمنی ده، مراقب بندگان، توانا، مصلح . . ضمیر «عَلَیْهِ» به «الکِتاب» دوم راجع است که مراد مطلق کتابهای آسمانی گذشته است یعنی: قرآن را به حق بر تو نازل کردیم که هم کتابهای گذشته را تصدیق می‏کند و هم مراقب و حافظ آنهاست. می‏شود گفت قرآن با مهیمن و مراقب بودن دوکار انجام می‏دهد یکی اینکه حافظ آنهاست و وجود آنها را تثبیت و تصدیق می‏کند و هم مراقب و مسلط برآنهاست و آنچه را از اغلاط و تحریف و نسیان برآنها راه یافته بیان می‏دارد و این مخالف آن نیست که قران احکامی غیر ازاحکام تورات و انجیل را بیاورد قرآن در عین حال که مراقب و مصدق آن دو است احکام گسترده‏ای که مطابق هر عصر است نیز دارد لذا در ذیل آیه فرموده: «فَاحْکُمْ بَیْنَهُمْ بِماأَنْزَلَ اللهُ وَ لا تَتَّبِعْ أَهْوُائَهُمْ عَمَّا جاءَکَ مِنَ الحَقِ لِکُلٍ جَعَلْنامِنْکُمْ شِرْعَةً وَ مِنْهاجاً...». یعنی میان اهل کتاب با آنچه خدا بتو نازل کرده حکم کن، زیرا کتاب تو قائم به امر دین و حافظ و مراقب کتب گذشته است. در المنار گوید معنای «مُهَیْمِنا علیه» آن است که رقیب و گواه آنهاست. حقیقت حال آنها را در اصل انزال و اینکه مخاطب آنها چه کسانی بودند، و اینکه مقداری ازآنها فراموش شده و از بین رفته و بسیاری دچار تحریف و تأویل گشته و از عمل به آنها اعراض شده، بیان می‏دارد.