[ویکی نور] محمد مهریار در سال 1297ش در بیت علم و تقوا، خاندان علمای نجفی مسجدشاهی که از خانواده های اصیل اصفهانی بوده اند زاده شد. تحصیلات ابتدایی را در مدارس قدیم با یادگیری ادبیات فارسی، عربی، فقه، اصول و معانی بیان بر طبق روش معمول روز آغاز نمود. سپس به کشور عراق مسافرت کرد و تحصیلات خویش را، مخصوصا در دو شهر بغداد و نجف ادامه داد و پس از مدتی در آن دیار به اصفهان بازگشت و باز به تحصیل و تدریس فقه، اصول، ادب فارسی و عربی پرداخت.
در عین حال، از تحصیل زبان های خارجی (انگلیسی و فرانسه) و معارف جدید نیز غافل نماند، به طوری که در سال 1316ش به اخذ دیپلم کامل متوسطه علمی قدیم توفیق یافت. سپس به دانش سرای عالی وارد شد و به تحصیلات عالیه در ادبیات و فلسفه اشتغال یافت. در سال1319ش پس از اخذ درجه لیسانس، در مدارس اصفهان تدریس ادبیات فارسی، زبان خارجی و تاریخ را بر عهده گرفت.
در سال 1330ش در ادامه مسیر خویش در راه دانش آموزی، به آمریکا عزیمت نمود و در دانشگاه فلوریدا و شیکاگو در رشته تعلیم و تربیت و ادبیات، به تحصیل و اکمال معلومات خود پرداخت.
در بازگشت از آمریکا، به تدریس در مدارس اصفهان مشغول شد و در مواضع مختلف روان شناسی و تربیتی و مخصوصاً تحقیق در رشد و نمو کودک، سخنرانی های متعدد در تهران و اصفهان ایراد کرد، که سخت مورد توجه و استقبال محققان قرار گرفت و اکثر آن ها به تفاریق چاپ شد. در سال 1336ش به دانشگاه اصفهان منتقل شد و به عنوان رئیس کتابخانه دانشکده پزشکی اصفهان، کتابخانه آن دانشکده را تأسیس نمود و بر طبق اصول علمی کتابشناسی آن را آماده ساخت. زمانی که دانشکده ادبیات تاسیس شد، به دعوت دکتر فاروقی، معاونت این دانشکاه را پذیرفت و در تاریخ 1339ش به دانشکده ادبیات اصفهان منتقل گشت و به تدریس تاریخ ادبیات فارسی و تاریخ تطور زبان فارسی اشتغال یافت.
وی مرز باستان شناسی و معماری را در حیطه مطالعات تاریخی برداشت. او از برجسته ترین پژوهشگران تاریخ معماری ایران است و در حوزه های باستان شناسی و مرمت و معماری فعالیت کرد. در دوران بازنشستگی و پس از زلزله بم، بیشتر نیروی خود را صرف مطالعه و بهینه سازی ساماندهی و مرمت آثار آسیب دیده بم کرد. مهریار در پژوهش های باستان شناسی صاحب نظر بود، به گونه ای که سرپرستی کاوش بسیاری از محوطه های تایخی را به عهده داشت. از فعالیت های او می توان از معرفی فنی دیوار گرگان و بستر آن، مسئولیت آزادسازی و سازماندهی و مطالعات تپه هگمتانه، کاوش ها و پژوهش های مستقل در تخت سلیمان، مطالعه پل های تاریخی خوزستان، ایلام و لرستان و پژوهش پل دختر لرستان یاد کرد.
مطالعه و بررسی بند بهمن از آخرین پژوهش های اوست. در روزگار ما، ساختمان بند را به روزگار هخامنشیان نسبت داده و آن را در شمار سد کوروش بر دجله و سدهای داریوش بر رودخانه کُر دانسته اند. بارزترین ویژگی بند بهمن جایگاه ساخت آن از نظر زمین شناسی است.
در عین حال، از تحصیل زبان های خارجی (انگلیسی و فرانسه) و معارف جدید نیز غافل نماند، به طوری که در سال 1316ش به اخذ دیپلم کامل متوسطه علمی قدیم توفیق یافت. سپس به دانش سرای عالی وارد شد و به تحصیلات عالیه در ادبیات و فلسفه اشتغال یافت. در سال1319ش پس از اخذ درجه لیسانس، در مدارس اصفهان تدریس ادبیات فارسی، زبان خارجی و تاریخ را بر عهده گرفت.
در سال 1330ش در ادامه مسیر خویش در راه دانش آموزی، به آمریکا عزیمت نمود و در دانشگاه فلوریدا و شیکاگو در رشته تعلیم و تربیت و ادبیات، به تحصیل و اکمال معلومات خود پرداخت.
در بازگشت از آمریکا، به تدریس در مدارس اصفهان مشغول شد و در مواضع مختلف روان شناسی و تربیتی و مخصوصاً تحقیق در رشد و نمو کودک، سخنرانی های متعدد در تهران و اصفهان ایراد کرد، که سخت مورد توجه و استقبال محققان قرار گرفت و اکثر آن ها به تفاریق چاپ شد. در سال 1336ش به دانشگاه اصفهان منتقل شد و به عنوان رئیس کتابخانه دانشکده پزشکی اصفهان، کتابخانه آن دانشکده را تأسیس نمود و بر طبق اصول علمی کتابشناسی آن را آماده ساخت. زمانی که دانشکده ادبیات تاسیس شد، به دعوت دکتر فاروقی، معاونت این دانشکاه را پذیرفت و در تاریخ 1339ش به دانشکده ادبیات اصفهان منتقل گشت و به تدریس تاریخ ادبیات فارسی و تاریخ تطور زبان فارسی اشتغال یافت.
وی مرز باستان شناسی و معماری را در حیطه مطالعات تاریخی برداشت. او از برجسته ترین پژوهشگران تاریخ معماری ایران است و در حوزه های باستان شناسی و مرمت و معماری فعالیت کرد. در دوران بازنشستگی و پس از زلزله بم، بیشتر نیروی خود را صرف مطالعه و بهینه سازی ساماندهی و مرمت آثار آسیب دیده بم کرد. مهریار در پژوهش های باستان شناسی صاحب نظر بود، به گونه ای که سرپرستی کاوش بسیاری از محوطه های تایخی را به عهده داشت. از فعالیت های او می توان از معرفی فنی دیوار گرگان و بستر آن، مسئولیت آزادسازی و سازماندهی و مطالعات تپه هگمتانه، کاوش ها و پژوهش های مستقل در تخت سلیمان، مطالعه پل های تاریخی خوزستان، ایلام و لرستان و پژوهش پل دختر لرستان یاد کرد.
مطالعه و بررسی بند بهمن از آخرین پژوهش های اوست. در روزگار ما، ساختمان بند را به روزگار هخامنشیان نسبت داده و آن را در شمار سد کوروش بر دجله و سدهای داریوش بر رودخانه کُر دانسته اند. بارزترین ویژگی بند بهمن جایگاه ساخت آن از نظر زمین شناسی است.
wikinoor: مهریار،_محمد